Vogels en vliegtuigen strijden om luchtruim Schiphol

Na een botsing met een zwerm vogels, waarschijnlijk ganzen, maakte een vliegtuig van US Airways 15 januari een noodlanding op de Hudson. De ganzenpopulatie rond Schiphol is de afgelopen jaren sterk gegroeid. Is het vliegverkeer rond Amsterdam nog veilig?

AMSTERDAM – 4 febr. US Airways gezagvoerder Chesley B. Sullenberger (57) staat sinds 15 januari te boek als ‘de held van de Hudson’. Kort na de start botste hij met zijn Airbus A320 op een zwerm vogels, waarschijnlijk ganzen. Door de botsing vielen beide motoren uit. Sullerberger zag geen kans terug te keren naar het vliegveld en maakte, met succes, een noodlanding op de Hudsonrivier. Luchtvaartexperts spreken van een wonder. ‘New York is aan een ramp ontsnapt.’

De ganzenpopulatie in de gebieden rondom Schiphol is de afgelopen jaren spectaculair gegroeid. Hoewel de vogels niet op Schiphol zelf leven, vliegen ze er volgens een woordvoerder van de luchthaven wel overheen. Begin 2008 schatte de Provincie Noord-Holland dat er op dat moment tussen de vijf- en tienduizend ganzen binnen een straal van tien kilometer van de luchthaven leefden. Volgens de provincie verdubbelt een ganzenpopulatie zich iedere twee jaar.

Een piloot die niet met zijn naam in de krant wil legt uit wat er kan gebeuren wanneer een vliegtuig in botsing komt met een vogel. ‘Als er een klein vogeltje in de motoren vliegt is er weinig aan de hand. Maar een zwerm kleine vogels, of grotere vogels zoals ganzen, kunnen serieuze schade veroorzaken. Motorbladen kunnen door een botsing verwringen en daardoor zelfs afbreken en de motor in slaan. Als dat gebeurt kan de motor zo zwaar beschadigd raken dat die uitvalt. Bij die kist van US Airways gebeurde dat in beide motoren tegelijk. Dan heb je een probleem ja.’

Volgens KLM is de kans dat beide motoren door vogels uitvallen miniem. Eén op de driehonderd miljoen of kleiner. En als het gebeurt dan zijn de piloten erop voorbereid. Een woordvoerder: ‘Onze piloten trainen een aantal keer per jaar in de simulator op noodprocedures. Daar is uiteraard ook aandacht voor situaties waarin één of meerdere motoren uitvallen, een botsing met vogels is nu eenmaal niet altijd te voorkomen.’ Een ongeval zoals dat van US Airways in New York kan de maatschappij dan ook niet uitsluiten. ‘Maar het is wel heel hypothetisch.’ Toch geeft de maatschappij toe dat het voorkomt dat KLM-toestellen kort na opstijgen omdraaien en terugkeren met motorschade door vogels. Cijfers hierover wil de maatschappij niet geven.

Ook Schiphol heeft desgevraagd geen cijfers beschikbaar over het aantal vliegtuigen dat jaarlijks in problemen raakt door aanvaringen met vogels. ‘Het komt inderdaad voor’, zegt een woordvoerster van de luchthaven. ‘Maar wij doen absoluut geen uitspraken over of een ongeval zoals dat in New York zich ook hier kan voordoen.’ De zegsvrouw erkent dat vogels een groot probleem zijn.

Schiphol doet er veel aan om vogels uit de buurt van de luchthaven te houden. Zodra er ergens vogels worden gesignaleerd rukt de eigen vogelwacht uit om de dieren met lichtkogels, laserlicht, geluiden van roofvogels en radiografisch bestuurbare roofvogels te verdrijven. Het gras tussen de startbanen wordt lang gehouden zodat het niet aantrekkelijk is voor ganzen. Speciaal afgerichte honden zorgen ervoor dat weidevogels, zoals kievieten, niet nestelen in de grasvelden tussen de startbanen. Roofvogels worden weggevangen en elders uitgezet. Ganzen zijn minder fortuinlijk. Op verzoek van Schiphol heeft Noord-Holland in 2008 een vergunning uitgevaardigd die jager toestaat om in een straal van tien kilometer rond de luchthaven ongelimiteerd op deze dieren te jagen. Daarnaast mogen ganzeneieren worden doorgeprikt.

De militaire luchtvaart heeft inmiddels een diervriendelijker systeem ontwikkeld om botsingen met vogels te voorkomen. In samenwerking met de Universiteit van Amsterdam (UvA) en de Vereniging SOVON Vogelonderzoek Nederland ontwikkelde de luchtmacht een systeem om de ‘vogeldichtheid’ in het Nederlandse luchtruim te voorspellen. Deze informatie moet piloten in staat stellen om de vogels heen te vliegen. Hoogleraar Willem Bouten, medewerker van het project, legt dit op de website van de UvA als volgt uit. “Automobilisten kijken op internet of het bijvoorbeeld glad op de weg wordt en passen hun plannen daarop aan. De Luchtmacht kijkt of er veel vogels in de lucht zijn en waar die zich bevinden. Zijn het er teveel, dan blijven de F16’s aan de grond”

Dit systeem werkt voor de luchtmacht. Voor de burgerluchtvaart ligt dit ingewikkelder. Een vliegveld zoals Schiphol wordt heel intensief gebruikt, en het is geen optie om het vliegverkeer stil te leggen omwille van een zwerm vogels. Niet zolang er zo weinig echte ongelukken gebeuren. Volgens de eerder genoemde piloot is dit ook niet nodig. ‘Het ongeluk met die Airbus van US Airways is echt uitzonderlijk. Bovendien, ik denk dat Sullenberger wel heeft aangetoond dat een vliegtuig zelfs zonder werkende motoren veilig aan de grond kan worden gezet.’