Judas, Baäl en ‘Maximilianus Verhagen’. Ze kwamen allemaal voorbij op het historische CDA-congres in 2010. Toenmalig fractieleider Maxime Verhagen noemde het congres een “feest van de democratie”. Tegenstanders zien de uitkomst en het kabinet dat daarop volgde nog steeds als een dieptepunt voor de partij. Een dieptepunt waar het CDA tot vandaag nog last van heeft.
Zaterdag, 2 oktober 2010
08.00 uur – De deuren van de Arnhemse Rijnhal gaan alvast open. Het grootste politieke congres uit de Nederlandse geschiedenis staat op het programma. Waarnemend voorzitter Henk Bleker en partijleider Maxime Verhagen zullen zich vandaag moeten bewijzen. Maar die zijn er nog niet.
Elske van der Mik (36) is er wel. Het Deventerse CDA-lid heeft geen moment getwijfeld of ze naar het congres zou komen: nooit eerder mocht de achterban van haar partij eerder dan de Kamerfractie meestemmen over deelname aan een kabinet.
Het kabinet Rutte-Verhagen met gedoogsteun van de PVV. Die partij van Geert Wilders, ja. De partij die bij de laatste verkiezingen van negen naar 24 Kamerzetels ging. Voor veel CDA’ers is het de enige werkbare optie nadat de PvdA het vorige kabinet liet vallen. Nu zit het land al 115 dagen zonder een regering. Heel Nederland kijkt voor Van der Miks gevoel mee. Later zullen bijna anderhalf miljoen mensen hun televisie inschakelen voor de stemronde.
Van der Mik is meegereden met een vriendin die als vrijwilliger de zaal helpt op te bouwen. 4.500 stoelen, een paar tenten voor leden die er niet meer inkunnen. En meer dan 10.000 stemkaarten. Voor of tegen. Zelf weet ze het dan al.
“De meeste leden kan je in drie groepen verdelen: heel erg voor, voor om praktische redenen of heel erg tegen. Ik zat er vooral heel praktisch in: Nederland had een kabinet nodig en zoveel PVV-kiezers kan je daarbij niet negeren.”
09.30 uur – Het zalencomplex loopt vol.
Buiten staan er rijen mensen te wachten. Vooral leden, maar ook demonstranten. En journalisten. Die tikken de prominenten nog even aan. Elco Brinkman is er vooral om te “luisteren”. Oud-premier Dries van Agt wil niet al te heftig reageren.
“Wat doet het congres met u?” – “Een onbeantwoordbare vraag. Dat is emotie-televisie.” Hij draait zich om en loopt naar binnen.
Emotie-televisie. Of in ieder geval spannende televisie, vindt Gerben Karssenberg, CDA-raadslid uit Arnhem. Ook hij wil er graag bij zijn. Het congres is in ‘zijn’ stad. Hij moet erbij zijn. “Stemmen. Daar draait het bij een congres om. Natuurlijk was het duidelijk dat de partijleiding voor was en de rest het liefst overhaalde. Toch was het de ultieme kans om gehoord te worden.”
10.20 uur – Twintig minuten later dan gepland is iedereen binnen. Henk Bleker opent het congres. Geen triomfantelijke blik in zijn ogen. Geen brede glimlach op zijn gezicht. Als hij opkomt is het publiek nog eenduidig. Applaus. Een enkeling in het publiek staat op. Al snel volgt de hele zaal.
Bleker leest een tekst voor van kerkvader Augustinus. “Het zijn slechte tijden, het zijn moeilijke tijden.” Toepasselijke woorden voor de uren die nog volgen.
Minister van Financiën Jan Kees de Jager en voormalig staatssecretaris Binnenlandse Zaken Ank Bijleveld zijn daarna klaar om de inhoud van het concept-regeerakkoord te verdedigen. Een akkoord waar zij als onderhandelaars op worden aangekeken.
Acht microfoons. Een minuut per spreker. Iedereen met bezwaren kan zich uiten. Of wordt afgekapt, als het te lang duurt.
De inhoud. Tja. De eerste sprekers hebben daar niet zoveel zin in.
“Waarom moet het CDA koste wat het kost regeren?”
“Maak met het regeerakkoord Wilders geen lachende derde die altijd gelijk heeft”
“Er is verschil tussen een politiek compromis en je ziel verkopen”
Het wordt nog een lange dag.
Thuis in Amstelveen zit Henk Woldring (69) op de bank. Acht jaar lang was hij Eerste Kamerlid voor het CDA. Samen met zijn vrouw gaat hij de volgende dag op vakantie naar Zeeland. Een rit naar Arnhem slaat hij daarom af, hij kijkt wel even naar het live-verslag op televisie. Wat hij ziet, verbaast hem niet.
“Een echte discussie kan je het niet noemen. Het zijn gewoon mensen die een monoloog houden. De meesten leden die ik kende waren voor, argeloze mensen noem ik ze maar. Wilders is een demagoog, die zich telkens tegenspreekt. Daar kan je als het CDA niet mee samenwerken.”
Michael Sijbom (44) loopt dan juist de zaal binnen. Als hoofd communicatie bij het CDA is hij verantwoordelijk voor het congres. Wekenlang keek hij toe hoe zijn collega’s op het Haagse partijkantoor alles organiseerde. De zaal. Nieuwe leden die zich nog snel hadden opgegeven om nog mee te kunnen met het congres. Helemaal uit Limburg moest hij dit keer komen. Anders was hij op tijd geweest.
“Al gelijk na de verkiezingsnederlaag hadden we besloten dat er een congres moest komen. Maxime Verhagen en Henk Bleker sprak ik dagelijks en die waren het er ook over eens: we moesten praten. Met de onderhandelingen werd dat nog belangrijker. Veel leden waren niet blij met de PVV, maar zagen het als een morele plicht om mee te doen in de regering.”
Ook op het congres zijn velen op z’n zachtst gezegd niet blij.
“Wij willen het woord. Voordat wij het woord niet nemen, gaan wij niet stemmen”, schreeuwt een spreker als de pauze bijna aanbreekt. Goed, hij krijgt er nog maar een extra minuutje bij. Maar het is te laat. Hoofdschuddend loopt hij alweer weg.
Iets eerder verschijnt het lange postuur van Verhagen op het podium. Minutenlang applaus volgt er. Even is er overstemming. De partijleider grijnst, zwaait en loopt van het podium af.
Een grijze, mollige spreker kijkt met een strak gezicht als hij daarna in de microfoon praat. “Dit applaus is mij veel te hard.” Hij tovert een rood gekleurd stuk papier uit zijn binnenzak, en geeft het kabinet daarmee letterlijk en figuurlijk een rode kaart.
Boegeroep. Maar dat kan niet, volgens de discussieleidster. Dat is niet respectvol en past niet bij het CDA.
12.40 uur -13.30 uur – pauze
Iedereen koelt even af. Van der Mik loopt door de zaal en spreekt met veel van haar collega’s uit de regio. Het beeld dat iedereen al wist hoe de uitslag zou luidden, klopt volgens haar niet. “Veel mensen die ik tegenkwam zaten nog met allerlei bezwaren in de maag. De spanning was erg groot.”
Als het congres weer wordt hervat, maakt een geëmotioneerde Verhagen indruk op Sijbom. “Die tranen kan niemand faken. Het had vooral te maken met alle lange dagen en het harde werken wat daaraan vooraf ging. Gespeeld was het in ieder geval zeker niet.”
Andere prominenten willen het tegenovergestelde van Verhagen. Hannie van Leeuwen. Piet de Jong. Dries van Agt. Ab Klink. Ernst Hirsch Ballin. Allemaal stemmen ze straks tegen, zeggen ze. Ze kunnen rekenen op een gemengd publiek: sommigen beschuldigen de ‘mastodonten’ van verraad. Van anderen krijgen ze complimenten voor het uitdragen van de christen-democratie.
Piet-Hein Donner en Camiel Eurlings nemen het juist op voor ‘Maxime’. Vooral Eurlings irriteerde Van der Mik. “Zijn speech had geen nuance. Het was zo overdreven. Daarmee veroorzaak je alleen nog meer onenigheid binnen de partij.”
En dan de twee dissidenten. Ad Koppejan en Kathleen Ferrier. Weer klinkt er af en toe boegeroep als zij spreken.
Het is niet tekenend voor deze dag, vertelt Koppejan. “Het was mijn verjaardag. Dat waren velen niet vergeten. Ik werd gefeliciteerd en warm onthaald. Door voor- en tegenstanders.”
Die laatste groep straft hem in Arnhem niet af. “Ze vertelden dat ze mijn opstelling waardeerden. Ze verontschuldigden zich bijna voor hun plan om voor te stemmen.”
Wel gaat het die middag mis met zijn spreektijd. “Ik had bij Bleker bedongen dat Kathleen en ik ieder minimaal vijf minuten zouden krijgen. Dat we eerder werden afgekapt, ging helemaal tegen de afspraken in.”
16.30 uur– Zestien resoluties liggen klaar om besproken te worden. De belangrijkste resolutie, over het concept-regeerakkoord met de VVD en gedoogsteun van de PVV, komt van het partijbestuur. De rest komt vooral van de tegenstanders. Enkele resoluties gaan over duurzaamheid of herbezinning van de partij.
Dan ontstaat er chaos.
Op het laatste moment worden toch nog wat resoluties geschrapt. Middagvoorzitter Jos Houben probeert nog even alle regels uit te leggen. Leden kunnen niet alleen met gele stemkaarten, maar ook het licht- en donkergroen gekleurde kaarten zowel ‘voor’ als ‘tegen’ stemmen. Eerst de kaarten in de lucht houden en bij kleine verschillen de kaarten in bakjes leggen. Echt handig zijn de instructies van Houben niet.
“Als je voor deze resolutie bent, stem dan tegen. Als je tegen bent, stem dan voor”. Er klinkt gezucht en gejoel in de zaal.
Op dwingende toon vraagt Houben iedereen geduld te hebben. Het was niet voor iedereen duidelijk op welke resolutie zij precies aan het stemmen waren. Even opnieuw de handen opsteken dus. De minuten gaan maar langzaam voorbij.
Eindelijk kan er over de deelname aan het kabinet worden gestemd. Voor de zekerheid worden de stemmen door een notaris nageteld. Aan het eind van de middag presenteert Bleker de resultaten: 68 procent voor en 32 procent tegen.
17.30 uur– Het is klaar. Het CDA heeft een meerderheid van haar leden achter zich. Een forse minderheid moet inbinden.
Sijbom blijft nog even. Hij groet iedereen en praat nog even na. Uiteindelijk laat hij zich door een chauffeur wegrijden. “Ik was helemaal kapot.”
Een paar maanden na het congres zit Woldring bij een etentje aan tafel met enkele partijgenoten. Hij twijfelt, maar ergens in zijn achterhoofd weet hij het al.
“Ik herken mij niet meer in het CDA. Echte christen-democraten zitten allang niet meer in de leiding. Met het stemmen voor Wilders ging het mensen alleen maar om de macht. De partij heeft geen visie.”
Hij verlaat het CDA. En met hem vele kiezers.