Vorig jaar werden in Nederland acht procent minder boeken verkocht dan het jaar daarvoor. Boekengigant Polare staat op de rand van faillissement, maar buurtboekwinkels in Amsterdam lijken minder te voelen van de teruglopende verkoop.
“Mensen gaan de deur uit met een goed boek of goed advies”. Dat is volgens medewerker Mieke van Doorn (50) het credo van boekhandel Linnaeus in Amsterdam-Oost. Uit een recent onderzoek van GfK blijkt dat bijna de helft van de consumenten vrijwel uitsluitend naar de fysieke boekhandel gaat om boeken te kopen. “Mensen komen uit Diemen en IJburg, maar voornamelijk uit de buurt. De winkel ligt in een goede buurt met veel lezers.” Van Doorn merkt op dat, ten opzichte van een grote keten als Polare, medewerkers bij Linnaeus boekhandel alle werkzaamheden verrichten. “Daardoor is iedereen betrokken bij alles, wat voor meer saamhorigheid zorgt. Bij een winkel als Polare heeft ieder apart zijn klusje.”
De crisis vermijden door persoonlijk contact
De boekencrisis is voelbaar in Nederland. In 2013 werden er 41 miljoen boeken verkocht, acht procent minder dan de 43,5 miljoen boeken in het jaar ervoor. ProCures, eigenaar van de Polare boekwinkelketen, vroeg dinsdag uitstel van betaling aan voor de keten. Polare heeft een schuld opgebouwd van 21 miljoen euro.
Zelfstandige boekwinkels doen het minder slecht. Bij hen daalde de omzet 3,4 procent in 2013, zo meldt onderzoeksbureau GfK. Volgens de medewerkers bij boekhandel Jimmink in Amsterdam-Zuid onderscheiden zij zichzelf van ketenboekhandels door persoonlijk contact. “Een band opbouwen met je klanten is erg belangrijk”, zegt medewerker Juliet Arnon (59). “En we bezorgen boeken aan huis bij ouderen die slecht ter been zijn.” Collega Anke Stienissen (47) vult aan: “We horen vaak van klanten dat onze boekwinkel een charme heeft – eigenlijk is het gewoon een buurtwinkel.” Toch merken ze bij Jimmink ook dat de verkoop van boeken afneemt. “Vroeger stonden we met vier medewerkers, nu vaak alleen. Ook voor het loon moet je niet in een boekwinkel werken – we krijgen minimumloon.
Maar we houden van ons werk”, aldus Stienissen.
Extra’s trekken klanten
Eelke Hoogstins (59) probeert klanten naar zijn boekhandel te lokken met de verkoop van andere spullen zoals tassen, kantoorartikelen, agenda’s en cadeaus. Deze extra’s trekken volgens Hoogstins klanten, omdat ze zijn afgestemd op de mensen uit de buurt. Zo verkoopt Hoogstins naast veel kinder- en kookboeken bijpassende cadeaus. “De afstemming maakt onze boekwinkel persoonlijk. Een boekhandel is een van de weinige winkels die je niet als een keten kan behandelen.”
“Als koper weet je wat je aantreft bij jouw lokale boekhandel.”
Bij Linnaeus en Jimmink is de trend van extra initiatieven in de boekwinkel ook doorgesijpeld. Van Doorn van Linnaeus: “We organiseren De Week van het Korte Verhaal, met lezingen en een borrel. Maar ook ons assortiment passen we aan. We gaan bij de kinderboeken Aap & Mol van Gitte Spee binnenkort kopjes en schoteltjes aanbieden. Zo kunnen mensen complete cadeaus kopen.” Ook Jimmink organiseert boekpresentaties van schrijvers uit de buurt en lezingen. Op Bevrijdingsdag houdt de boekwinkel een lunch. “Gert-Jan, de eigenaar, is gespecialiseerd in kunstboeken en boeken over de Tweede Wereldoorlog. Daar komen klanten ook speciaal voor”, legt Arnon uit.
Kleine boekhandels zijn stabieler
Volgens Lisa Kuitert, hoogleraar Boekwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam, spelen verschillende zaken een rol bij de kracht van de buurtboekwinkel. “Uitstraling, sfeer, locatie en kennis van zaken zijn allemaal belangrijk. Als koper weet je wat je aantreft bij jouw lokale boekhandel.” Aan deze duidelijkheid en de tamelijk kleine klantenkring ontleent de buurtboekwinkel zijn bestaansrecht.
Kuitert denkt niet dat de buurtboekwinkel binnenkort in de problemen gaat komen. “Ik verwacht dat de Bruna’s, AKOs en grote boekhandelketens eerder weg zullen zijn. Kleine boekhandels zijn beter bestand tegen marktschommelingen en kunnen verlies beter aan. Dit komt doordat de eigenaren meestal nog een andere bron van inkomsten hebben.” Ook Hoogstins ziet de toekomst voor zijn boekhandel rooskleurig in. “Grote ketens als Polare kijken naar winst in plaats van de personen die boeken kopen. Als Polare van mij was geweest was het nooit failliet gegaan.”