CENTRUM – Ooit waren ze succesvol, maar nu verdwijnen er steeds meer uit het straatbeeld. Grote winkelketens als V&D, Macintosh en DA detailgroep zijn al failliet en een groeiend aantal bevindt zich in de gevarenzone. Dat een winkelstraat ook succesvol kan zijn zonder veel ketens, bewijzen de Haarlemmerstraat en -dijk. De Haarlemmerbuurt was eind jaren tachtig verpauperd. Nu is de buurt opgebloeid tot hippe, drukke winkelstraat. Kleine ondernemers runnen er het overgrote deel van de winkels.
Nel de Jager was van eind jaren tachtig tot eind vorig jaar winkelstraatmanager van de Haarlemmerbuurt. Eerst op eigen initiatief en vanaf 2012 in dienst van de winkeliersvereniging. Ze speelde een belangrijke rol in de opleving van de buurt. In 2011 werd de Haarlemmerstraat door NLstreets zelfs uitgeroepen tot ‘Leukste winkelstraat van Nederland’. De Jager heeft zich vanaf het begin actief beziggehouden met het winkelaanbod. Ze wilde zo min mogelijk ketens. ‘Mevrouw Geen Keten’, werd ze soms genoemd. “Steeds hetzelfde werkt gewoon niet. De consument raakt daar op uitgekeken.” De projectontwikkelaars, de gemeente en de pandeigenaren gaan volgens De Jager te snel over tot het plaatsen van ketens in leegstaande winkelpanden. “Ze spelen op zeker, want als je een ketenbedrijf hebt, weet je zeker dat je goed zit.” Die zekerheid is volgens De Jager verleden tijd.
Boetiekjes
Volgens de Eddy Morreau, voorzitter van de winkeliersvereniging, heeft de Haarlemmerbuurt door het ontbreken van grote ketens een eigen karakter gekregen. “Er zijn veel kleine boetiekjes die zich richten op één specialisme. De bezoeker kan zich vergapen aan bijvoorbeeld een winkel waar alleen maar cupcakes gemaakt worden.” Met dat kleine, specialistische aanbod hebben die ondernemers ook minder last van het online koopgedrag van de consument, denkt Morreau.
Niet alleen voor de consument, maar ook voor ondernemers is de Haarlemmerbuurt een speciaal winkelgebied, vindt Morreau. “Als er veel zelfstandige winkeliers zitten, interesseert het ondernemers meer wie de buren zijn en zoeken ze eerder aansluiting. Dat geeft samenhang en een saamhorigheidsgevoel.” Winkeliers werken zo samen aan de eenheid en identiteit van een winkelstraat, waarmee ze zich onderscheiden van andere straten.
Zowel De Jager als Morreau benadrukken dat naast het winkelbeleid ook fysieke factoren ervoor hebben gezorgd dat ketens zich niet in de Haarlemmerbuurt vestigen. De Jager: “De panden zijn te klein. De grote winkelbedrijven hebben vierkante meters nodig om een bepaalde omzet te halen.” Morreau: “Het is een echte Amsterdamse woon- en werkbuurt, dus voor grote ketens is het alleen interessant als er een groter pand beschikbaar is of als er panden aan elkaar geknoopt kunnen worden.”
Stijgende huren
Het ontbreken van grote ketens heeft voor de Haarlemmerbuurt niet alleen maar voordelen. De groeiende populariteit kent ook een keerzijde, die het karakter van de straat in gevaar brengt. De huur van de panden is in de afgelopen jaren steeds hoger geworden. Het is een komen en gaan van winkels omdat veel nieuwe ondernemers door de hoge huur het hoofd niet lang boven water kunnen houden. Het baart Morreau zorgen: “De stijging van de huren verhoudt zich niet tot wat er in het pand gebeurt. De winkeliers proberen iets kleinschaligs en unieks te doen en dat past niet bij een enorm hoge huur.”
Morreau maakte dit zelf mee. Tot een half jaar geleden runde hij salade- en juicebar SANE op de Haarlemmerdijk. “Ik huurde een pand dat achteraf bezien groter was dan ik nodig had. Daardoor werd het te duur.” Volgens Morreau zijn het juist de beginnende ondernemers met originele, specialistische ideeën die dat gevaar onderschatten. De groei in populariteit zorgt er volgens Morreau voor dat de huurprijzen sneller groeien dan de ondernemingen. Voor ondernemers die een zaak willen starten is dat gat moeilijk te overbruggen.