Kathleen Ferrier liet als dissident tijdens de formatie voor het eerst publiekelijk het achterste van haar tong zien. Vrienden en collegas zien haar altijd al als iemand die zegt wat ze denkt. “Ze hoort niet bij de politici die met gesloten mond praten.”
Op het CDA partijcongres op 2 oktober staat Kathleen Ferrier (53) op uit haar stoel terwijl camera’s en politiek verslaggevers zich om haar heen verzamelen. Partijgenoten beginnen te klappen, sommigen geven haar zelfs een staande ovatie. Ferrier blijft rustig, en begint duidelijk articulerend haar toespraak. “Ik kan niet aan de zijlijn blijven staan als ik zie welke kant ons land opgaat.” Haar stem trilt niet, haar toespraak eindigt zonder haperingen. Ze reageert niet op de voorzitter, die erop wijst dat haar tijd bijna om is. ”Ik kan niet aan de zijlijn blijven staan partijgenoten en daarom sta ik hier om te zeggen dat we naar mijn overtuiging een kernwaarde opgeven als we instemmen met deze regeringscoalitie.” Nog luider begint het publiek te klappen. Ferrier lacht bedeesd als ze het applaus hoort. Ze heeft gezegd wat ze op haar hart heeft.
Het is een optreden zoals vrienden, vijanden en collega’s Kathleen Ferrier kennen. Ze spreekt ‘mooi’, heeft de allure van een ‘grand dame’, is ‘authentiek’ en staat volledig achter haar eigen overtuigingen. ‘Strijdvaardig is ze altijd geweest. Dat is het hout waaruit ze gesneden is’, vertelt goede vriend en oud-PvdA Kamerlid John Leerdam.
Deze eigenschappen kreeg Ferrier al van jongs af aan mee. Haar vader, Johan Ferrier, was de eerste president van het in 1975 onafhankelijk geworden Suriname. Hij leerde zijn kinderen om te strijden tegen onrecht en op te komen voor mensen die het minder goed hebben.
Vader als voorbeeld
Hoe groot de invloed van haar vader is blijkt in 1984. Na haar studie Spaanse taal- en letterkunde in Leiden te hebben afgerond vertrekt ze met haar vriend dominee Tjeerd de Boer naar Latijns-Amerika. Jarenlang werkt ze er als ontwikkelingswerker, eerst in de straten van Santiago de Chile, daarna in het Braziliaanse São Paulo.
In Chili leeft ze onder de druk van het regime van dictator Pinochet. Er heerst grote armoede, en er worden voortdurend mensen vermoord, ook in Ferrier’s directe omgeving. “Ze heeft heftige dingen meegemaakt in Zuid-Amerika”, vertelt Leerdam. “Maar ze liep niet weg. De armoede trok haar erg aan, ze wilde mensen helpen. Dat had ze van huis uit meegekregen, maar die overtuiging kwam ook voort uit haar geloof. Daar was ze heel kien op.”
Terug in Nederland wordt Ferrier midden jaren negentig actief in allerlei kerkgemeenschappen. Ze wordt gevraagd om algemeen secretaris te worden van Samen Kerk in Nederland, een onafhankelijke vereniging van migrantenkerken. Daar zet ze zich acht jaar lang in voor de inburgering van migranten in Nederland. En ze wordt actief voor het CDA.
Leonard Geluk, CDA’er en voormalig wethouder van Rotterdam, gaat in die tijd regelmatig met haar de straat op om te praten over integratie. Een keer per maand gaan ze samen langs migrantenkerken in Rotterdam, van orthodox tot de Surinaamse baptisten. “Na afloop dronken we koffie en spraken we met mensen. Kathleen was in die gesprekken ongelofelijk betrokken, veroordeelde niemand”, vertelt hij. “Ze kan zich heel goed in anderen verplaatsen. Mensen waren altijd positief als ze haar hadden gesproken.”
Deze betrokkenheid bij migranten levert Ferrier een grote achterban op. Al snel maakt ze, mede door haar grote kennis van ontwikkelingssamenwerking, carrière binnen het CDA. In 2000 vraagt men haar om mee te schrijven aan het verkiezingsprogramma van de partij, en twee jaar later wordt ze gekozen als lid van de Tweede Kamer. Met haar multiculturele achterban grote netwerk is ze van grote waarde voor het CDA. Toch blijft ze binnen de partij op de achtergrond.
Opstand
Pas als het CDA besluit mee te onderhandelen over een regering met de VVD, met gedoogsteun van de Partij Van de Vrijheid van Geert Wilders, ontpopt Ferrier zich als belangrijk tegenstander. Bij politiek verslaggevers roept het plotselinge vurige optreden van de politica vragen op.
Haar vrienden en collega’s verbaast het niets. “Die onvrede zat er al”, zegt John Leerdam die regelmatig bij haar over de vloer komt. “Kathleen is iemand die zegt wat ze denkt, ze is niet op haar mondje gevallen. Ik vroeg me altijd al af wanneer ze het achterste van haar tong zou laten zien.”
Als vrienden hebben PvdA-er Leerdam en CDA-er Ferrier regelmatig discussies over het integratiebeleid en de inburgering van minderheden in Nederland, ook al tijdens eerdere regeerperiodes. Ik zei tegen haar: ‘Kathleen, hoe kan het dat het CDA instemt met Rita Verdonk, die pleit voor uitzetting van Antilliaanse jongeren als ze in Nederland een crimineel misdrijf begaan? Dat kan je toch niet laten gebeuren. Waar gaat het dan heen met Nederland? Dan bleef Kathleen heel stil. Ik wist dat ze aan het tobben was.”
Maar Ferrier zal niet zomaar tegen haar eigen partij ingaan. Volgens CDA’er Jos van Gennip is ze een zeer loyaal persoon. “Als ze ergens voor gaat, dan doet ze dat ook vol overtuiging. De christelijke waarden zijn alles voor haar, die geeft ze niet zomaar op.”
Curriculum Vitae Kathleen Ferrier (53)
Geboren te Paramaribo, 8 maart 1957
1) Student assistent ontwikkelingssamenwerking Universiteit Leiden
1981 – 1982
2) Zomerstewardess KLM
1981 – 1984
3) Beleidsmedewerker Fundação Samuel, Braziliaanse organisatie voor ontwikkelingswerk 1991 – 1994
4) Beleidsmedewerker Latijns Amerika Komitee Twee
1994 – 1996
5) Beleidsmedewerker Latijns Amerika PKN/Kerk in Actie
1996 – 1999
6) Algemeen secretaris Samen Kerk in Nederland (SKIN), vereniging van migrantenkerken
1994 – 2002
7) Tweede Kamerlid CDA
Mei 2002 – heden
De mogelijke samenwerking met de PVV zit Ferrier dwars. Begin juni bracht de overwinning van de PVV tijdens de verkiezingen haar al tot de verzuchting: “Wat is er met dit land aan de hand dat de PVV groter is dan het CDA?” De PVV kreeg 24 zetels, het CDA slechts 21. Ferrier’s denkbeelden over de samenleving staan mijlenver af van de ideeën van Wilders. CDA’er Leonard Geluk: “Kathleen komt, net zoals haar vader vroeger, op voor gelijkwaardigheid van mensen en keert zich tegen het uitsluiten van bevolkingsgroepen. Dat is bij haar genetisch bepaald.”
Gewetensbezwaren maken zich van haar meester. Fundamentele waarden zijn voor Ferrier bij samenwerking met de PVV in het geding: respect voor mensen met een ander geloof, ras of geaardheid, respect voor andersdenkenden. Tegelijkertijd wil ze haar eigen achterban niet teleurstellen: de migranten en de mensen in de ontwikkelingshulp.
Standvastig
Samen met dissidenten Ab Klink en Ad Koppejan werpt ze zich op tegen een rechtse coalitie met gedoogsteun van de PVV. Hoewel ze door vrienden en collega’s omschreven wordt als zachtaardig, is ze niet bang voor de confrontatie. Dat bleek in 2004, toen ze samen met toenmalig D66-fractievoorzitter Boris Dittrich afreisde naar Cuba om met afvalligen van het regime te praten. Op het vliegveld werden ze gearresteerd en op de eerstvolgende vlucht van het eiland afgezet. Een diplomatieke rel volgt.
Zelfs wanneer mededissident Ab Klink uit de Tweede Kamer stapt , zet Ferrier haar verzet door. Aan haar standvastigheid wordt niet getwijfeld. Ze is een “pittige tante” die “haar op haar tanden heeft.” VVD’er Arend Jan Boekstijn: “Ze legt zich niet zomaar neer bij het feit dat andere mensen zeggen dat ze het beter weten. Het is bijna onmogelijk om haar visie te veranderen.” “Ze zegt het rechttoe rechtaan, hoort niet bij de politici die met gesloten mond praten”, zegt CDA-ideoloog Arie Oostlander.
Ad Koppejan spreekt haar in deze periode dagelijks. Samen zitten ze bij de nachtelijke CDA-fractie onderhandelingen, samen zien ze Ab Klink vertrekken. In alle CDA vergaderingen waar de coalitie aan de orde komt ziet Koppejan Ferrier naar voren stappen om haar onvrede uit te spreken. Ferrier blijkt een goede mededissident. “Ik had altijd een goede indruk van haar, maar nu wist ik dat ik van haar op aan kon, dat ze achter haar punt zou blijven staan en daar niet van af zou wijken. We waren nog met z’n tweeën over en dan is het fijn dat je steun aan elkaar kunt hebben.”
Op 2 oktober krijgt Ferrier de kans om haar bezwaren in vijf minuten uit te spreken. Uit haar toespraak blijkt haar persoonlijke betrokkenheid bij het CDA, haar bewuste keuze voor een partij met christelijke waarden en nadruk op ‘respect’, ‘vertrouwen’ en ‘saamhorigheid.’ Kathleen Ferrier spreekt vanuit haar hart. Koppejan vindt haar optreden krachtig. Samen met een derde van de CDA achterban stemt hij tegen een coalitie met de PVV. “Er sprak bevlogenheid en passie uit haar woorden. Je zag aan alle kanten hoe ze zich persoonlijk betrokken voelt bij het CDA. Zo heb ik Kathleen ook leren kennen.” Kort na het CDA partijcongres schrijft Ferrier, ondanks de nederlaag, op twitter: ‘Zinderdend Congres. De uitslag een mentale opsteker.’
Jaap Smit, voorzitter van vakcentrale CNV zocht haar een paar weken geleden op. In de jaren zeventig waren Smit en Ferrier klasgenoten op het Visser ‘t Hoog Lyceum in Leiden. Nu spreken ze elkaar minstens een keer peer jaar “Ik vind het dapper wat ze doet en wilde haar een hart onder de riem steken. Ze is een warm mens, ze heeft me een indruk gegeven van wat er allemaal speelt. De strijd binnen het CDA laat haar zeker niet koud.” Toch is ook Ferrier niet ongevoelig voor de druk die binnen haar eigen partij op haar wordt uitgeoefend. Een paar dagen na het CDA partijcongres besluit ze toch in te stemmen met het regeerakkoord van de VVD, CDA met de gedoogsteun van de PVV.
In de politieke machtsstrijd is Ferrier eenzaam. “Je verliest vrienden, stelt mensen teleur”, zegt Jos van Gennip. “Ook Ferrier heeft ervaren dat goede menselijke contacten het soms afleggen tegen politieke keuzes. Partijen splijten niet, maar menselijke verhoudingen wel.”
Machtsspel
Hoewel het CDA congres “een feest voor de democratie” is geweest, is niet iedereen binnen de partij evenzeer te spreken over het optreden van Ferrier. Haar standvastigheid wekt irritatie op. “In Den Haag kunnen mensen zich storen aan een criticaster die aldoor haar mond open trekt”, legt Leonard Geluk uit. “Vanuit het perspectief van Maxime Verhagen is het vervelend om zo iemand in je midden te hebben. Over het algemeen wordt dan ook afgerekend met dissidenten.”
Ten tijden van de Tweede Kamerverkiezingen in juni vorig jaar stond Ferrier negentiende op de kandidatenlijst van het CDA. In het nieuwe kabinet is Ferrier niet genoemd voor een ministerspost. “Verhagen vindt dat er de afgelopen jaren al genoeg geruzied is binnen het CDA,” aldus Jos van Gennip. “Hij wil nu met een team van gelijkgezinden politiek bedrijven.”
Of het ministerschap haar ambitie is, is nog maar zeer de vraag. Geluk: “Als Kathleen echt hoge ogen had willen gooien en minister had willen worden, dan had ze dit niet gedaan. Die carrière is voorlopig voorbij. Ondanks deze wetenschap kwam ze in opstand. Dat is heel sterk. Ze gaat niet voor haar eigen carrière, maar voor haar eigen overtuiging. Ze handelt vanuit haar hart.”