Ongeveer 5 procent van de 65-plussers die mantelzorg ontvangen, wordt mishandeld. Volgens de Amsterdamse zorgorganisaties Cliëntenbelang, Markant en Cabo is het een nog onbekend probleem. Daarom organiseerden ze gisteren een deskundigenbijeenkomst.
Amsterdam, 9 feb – De koelkast is leeg. Er is geen elektriciteit en het huis is een bende. De bewoner van het huis, een oudere die niet meer goed voor zichzelf kan zorgen, maakt een angstige indruk. Maar de mantelzorger die de oude bewoner helpt doet er onverschillig over.
Hier zou sprake kunnen zijn van ouderenmishandeling door een mantelzorger, zegt Annelies van Voornveld van de afdeling Senioren en Veiligheid van de Amsterdamse politie. Ongeveer 1 op de 20 ouderen van boven de 65 jaar wordt volgens haar mishandeld door zijn of haar mantelzorger; de partner, het kind of de buurvrouw die de oudere verzorgt. Daarom organiseerden Cliëntenbelang Amsterdam, mantelzorgorganisatie Markant en centrum voor de oudere migrant Cabo dinsdag een deskundigenbijeenkomst over het onderwerp. Zo’n 70 mensen kwamen samen in de Van Limmikhof aan de Nieuwe Keizersgracht. Dat waren voornamelijk mensen die in de thuiszorg werken, maar ook enkele mantelzorgers.
Doel van de middag is het fenomeen ouderenmishandeling bekender te maken. De professionele thuiszorgers in de zaal moeten weten waar ze op moeten letten als ze bij een oudere cliënt thuis zijn, zegt Van Voornveld. “Loop dus niet zomaar langs een stapeltje brieven van een incassobureau en let extra goed op als er niets in de koelkast staat.”
Twee flessen jenever, drie kratten bier
Ouderenmishandeling komt veel manieren voor: lichamelijke of psychische mishandeling, seksueel misbruik, financiële uitbuiting of verwaarlozing bijvoorbeeld. Van Voornveld: “Ik kwam eens bij een 91-jarige man die door zijn twee dochters werd verzorgd. Ze hadden hem langzaamaan verwaarloosd. Het huis was enorm vies, de planten lagen omver en overal lagen koekkruimels.”
De meeste aanwezigen herkennen dat wel, er worden veel schrijnende anekdotes verteld. Bijvoorbeeld de dochter die keurig iedere zaterdag boodschappen kwam brengen bij haar alleenstaande vader. Die boodschappen bleken slechts te bestaan uit twee flessen jenever en drie kratten bier. De dochter had haar moeder op haar sterfbed beloofd goed te zorgen voor haar vader. Maar omdat ze vroeger zo had geleden onder zijn alcoholverslaving, gaf ze nu alleen maar alcohol.
Van Voornveld: “Er zijn twee typen mishandelende verzorgers. Sommigen doen het expres, bijvoorbeeld om de oudere financieel kaal te plukken of uit wraak. Zo was er een zoon uit een streng gereformeerd gezin, die vroeger direct een andere televisiezender moest opzetten als er iets bloots op was. Uit wraak liet hij zijn vader seksfilms kijken.”
Daarnaast zijn er nog de mantelzorgers die overbelast zijn, waardoor de zorg ‘ontspoort’. Dat kan een dochter met een druk leven zijn, wiens moeder steeds meer zorg vraagt. Dan geeft ze haar moeder iets minder drinken, zodat ze minder last van incontinentie heeft. Of ze voert de dosering van de kalmeringspil op.
Waarom is ouderenmishandeling nog zo´n onbekend probleem? Van Voornveld: “Dit speelt zich allemaal af achter de voordeur. Een oudere schaamt zich vaak, of is bang voor sociaal isolement. Bovendien is er meestal een loyaliteitsprobleem, want het is meestal een kind of echtgenote die de dader is. En doordat de dader een naaste is, vinden zorgverleners het vaak een privéaangelegenheid. Ze moeten naar de politie gaan, maar het is nog te veel een taboe.”
Een probleem van alle culturen
De deskundigenbijeenkomst is tot dan toe vooral volgepraat door Van Voornveld. Als afsluiter presenteert Jolanda Meijering van de Dienst Wonen, Zorg en Samenleven van de gemeente Amsterdam de bevindingen van een multicultureel onderzoek naar ouderenmishandeling. Het publiek mag erover in discussie met een panel van experts. ‘Het komt in alle sociale klassen en culturen voor’, is de bijbehorende stelling.
“Ja, natuurlijk”, klinkt het uit de meeste kelen. Een Marokkaanse vrouw meent echter dat het in de Marokkaanse en Turkse cultuur veel minder voorkomt. “Daar zorg je gewoon voor je ouders, punt uit.” “Er zijn genoeg voorbeelden van misbruikte Marokkaanse en Turkse ouderen”, werpt Meijering tegen. “Door de zwakkere economische positie van die bevolkingsgroepen komt het er zelfs relatief iets vaker voor dan bij autochtonen.”
Een Molukse vrouw herkent zich ook niet in het beeld dat ouderenmishandeling iets van alle culturen is. “Ik kan met mijn hand op mijn hart zeggen dat het in onze cultuur niet gebeurt. De zorg voor ouderen staat bij ons zo hoog in aanzien, ik kan het me niet voorstellen.” Ook hier volgt een tegenwerping vanuit het panel. Ditmaal van ouderenverpleegkundige Anneke Zonneveld: “Ik heb al meerdere keren verwaarloosde Molukse ouderen gezien, dus helaas, het komt ook daar voor.”