Antikraakbureaus floreren dankzij de crisis

Voor Lara (29, niet haar echte naam) kwam antikraak als een welkome oplossing. Ze betrok een half jaar geleden een deel van een groot pand in de dure Vondelparkbuurt. Voor 220 euro inclusief gas, water en licht heeft ze een grote woonkeuken, slaapkamer en een aparte werkruimte. Hoe lang Lara hier kan blijven wonen, weet ze niet. Maar voor nu is ze tevreden. “Het fijnste vind ik dat ik elke ochtend kan hardlopen tussen de yuppen in het Vondelpark”, vertelt ze. “Wetende dat zij elke maand 1.500 euro of meer kwijt zijn aan huur of hypotheek. Dan steek ik in gedachten natuurlijk mijn tong uit. En oh lord , nu een huis zoeken, daar kan ik nog wel een boekje over open doen.”

Gabrielle woont via Alvast al vijf jaar met een tijdelijke bruikleenovereenkomst in Amsterdam Oost. Foto: Gidi Heesakkers.

Daarover kan ook Gabrielle (26) meepraten. Vijf jaar geleden wilde de deeltijd student psychologie vanuit Middelburg naar Amsterdam verhuizen. Dat viel niet mee. “Sociale huur, daar kom je niet tussen. En de vrije sector is over het algemeen niet te betalen”, zegt ze. “Toen ik bij een vriendin op bezoek was, zag ik posters van Alvast hangen. Antikraak leek me een goede oplossing.”

Gabrielle belde met het kantoor van Alvast. “Ze hadden een huis voor me, maar dan moest ik er wel de volgende dag in.” Ze greep haar kans, tekende de tijdelijke bruikleenovereenkomst en kreeg de sleutel. “Daarna kon ik pas gaan kijken waar ik eigenlijk zou gaan wonen.” Het bedrijf vertelde haar dat ze er waarschijnlijk drie maanden kon blijven. Vijf jaar later woont ze nog steeds in dezelfde eengezinswoning in Amsterdam Oost, die woningcorporatie Rochdale bij Alvast in beheer heeft gegeven.

Rochdale is niet de enige corporatie die woningen laat bewaken door bewoning via leegstandbeheer. Volgens cijfers van de Dienst Wonen, Zorg en Samenleving was in april dit jaar 0,5 procent van het corporatiebezit in gebruik gegeven met een bruikleenovereenkomst. Het gaat in totaal om 1.136 woningen, tegenover 924 in 2010.

Ongekende bende
Over haar huis is Gabrielle dik tevreden. Het is ruim, ze voelt zich thuis in de buurt en er is leuk contact met de buren. Met wonen via antikraak is ze inmiddels minder gelukkig. “Als je op deze manier woont, komt er geregeld iemand langs om je huis te inspecteren”, vertelt ze. “Dus om de zoveel tijd staat er een vreemde vent in je huis, die gewoon binnenkomt als je staat te douchen.” Niet fijn, vindt Gabrielle. “Bedrijven zeggen dat ze controleren op illegale praktijken zoals wietplantages en onderhuur, maar in de praktijk kijken ze of je de afwas wel hebt gedaan, of het vuilnis buiten staat en of je kleding netjes in de kast ligt.”

Geen huurcontract

Wie via antikraak een ruimte in gebruik neemt, tekent geen huurcontract. Leegstandbeheerders werken met bruikleenovereenkomsten. Daarmee bouwen bewoners of gebruikers geen huurrechten op. Ook kunnen ze zich niet beroepen op huurbescherming. In een bruikleenovereenkomst staan uitgebreide voorwaarden.

Uit het reglement van AK Beheer:
‘Iedere 2 tot 4 weken wordt het object door AK Beheer geïnspecteerd. Zorg er altijd voor dat het object er verzorgd en opgeruimd uitziet. AK Beheer geeft slechts 1 waarschuwing wanneer het object er niet naar behoren uitziet. Een tweede waarschuwing betekent ontbinding van de overeenkomst.’

‘Het is niet toegestaan feesten te geven of meer dan 5 personen tegelijkertijd in het aan u in bruikleen gegeven object te hebben. Het geven van feesten is strikt verboden en betekent onmiddellijke beëindiging van de bruikleenovereenkomst.’

Uit het reglement van Ad Hoc Beheer:
‘De overeenkomst kan te allen tijden en door elk van partijen zonder opgave van redenen schriftelijk worden opgezegd.’

‘Indien gebruiker voornemens is om langer dan gedurende drie achtereenvolgende dagen afwezig te zijn, is hij verplicht zulks […] aan Ad Hoc Beheer te melden.’

Uit het reglement van Camelot Europe:
‘De bruiklener realiseert zich dat er geen sprake is van huur en dat hij derhalve geen beroep zal kunnen doen op huurbescherming. […] Een eventueel beroep op huurbescherming wordt door partijen […} in strijd met de redelijkheid en billijkheid geacht.’

Afgelopen herfst kreeg Gabrielle per brief te horen dat ze moest vertrekken. “Ze schreven dat ze een ongekende bende in alle kamers hadden aangetroffen.” Dat viel volgens haar reuze mee. Ja, ze had haast die ochtend en het was niet helemaal spic en span. “Mijn duikvinnen lagen in de gang, er stond nog een ontbijtbord met etensresten op tafel en er hing kleding uit een lade. Genoeg reden voor Alvast om mij op straat te zetten. Belachelijk, toch?”

In een reactie op de website van Rochdale laat Alvast weten dat Gabrielle wist waar ze aan begon. ‘Al onze bewoners worden vooraf duidelijk geïnformeerd over pandcontroles. Zowel in de bruikleenovereenkomst, onze huisreglementen als tijdens persoonlijke intakegesprekken wordt dit besproken en benadrukt. Als een bewoner hier niet mee akkoord gaat, is deze vorm van wonen niet geschikt voor die persoon.’ Regiomanager Twisk van Alvast: “De bewoners zijn onze visitekaartjes, dus we verwachten dat ze netjes omgaan met andermans pand dat ze tijdelijk mogen gebruiken.”

Rare boetes
Gabrielle is niet de enige met een vervelende ervaring. Abel Heijkamp richtte in 2009 de Bond Precaire Woonvormen op, om bewoners een onafhankelijk platform te bieden waar ze terecht kunnen met vragen en klachten. Volgens Heijkamp leidt de omzeiling van het huurrecht via bruikleenovereenkomsten tot misstanden. Hij zegt “enkele honderden klachten” per jaar binnen te krijgen. Die gaan over van alles. “Van niet inzichtelijk gemaakte gebruikersvergoedingen en rare boetes, tot controles zonder afspraak en opzeggingen om de meest futiele zaken.” Volgens Heijkamp durven mensen vaak niet bij hun leegstandbeheerder te klagen. “In je contract staat dat ze je zonder opgaaf van reden uit je huis kunnen zetten. Daar is iedereen bang voor.”

“Nergens voor nodig”, zegt Gerlof Roubos van het Keurmerk Leegstandbeheer. “Je kunt niet zomaar je huis uit worden gezet. En als dat wel gebeurt, moet je daar bij ons over klagen. Daar zijn wij voor.” Het keurmerk bestaat sinds september 2010, op initiatief van branchevereniging van leegstandbeheerders VLBN. In het vijfkoppige bestuur zit onder meer oud-Tweede Kamerlid Jan Ten Hoopen (CDA), initiatiefnemer van het kraakverbod.

Bedrijven die het keurmerk willen voeren, moeten voldoen aan een inspectielijst. Ze worden jaarlijks gecontroleerd. Een van de voorwaarden is dat de antikraakbureaus controles altijd vooraf moeten aankondigen bij bewoners. Ook is de opzegtermijn verlengd van 14 naar 28 dagen. De gebruikersvergoeding is beperkt tot 150 euro per maand, of 220 euro inclusief nutsvoorzieningen. Tot nu toe certificeerde het keurmerk 17 leegstandbeheerders. Drie aanvragers kwamen niet door de keuring heen.

Als bewoners met klachten er met hun antikraakbedrijf niet uitkomen, kunnen ze zich melden bij het Keurmerk Leegstandbeheer. “Wij schakelen dan een jurist in om als mediator op te treden”, zegt Roubous. Klagen kan niet anoniem. “Anders kunnen we niets doen om het probleem te verhelpen.” Vorig jaar verwerkte het Keurmerk 60 klachten. “In de meeste gevallen bleek er gewoon sprake van miscommunicatie.”