Twintigers en dertigers grepen vorig jaar vaker dan in 2020 naar middelen tegen stress- en slaapproblemen, zogeheten benzodiazepinen. Dat blijkt uit onderzoek van de Stichting Farmaceutische Kengetallen. Die stijging vertaalt zich nog niet naar meer opnames in verslavingsklinieken, zeggen drie Amsterdamse instellingen.
Voor het eerst in drie jaar neemt het aantal gebruikers van slaap- en kalmeringsmiddelen toe, meldde Stichting Farmaceutische Kengetallen vorige week. Apotheken leverden aan zo’n 230 duizend jongvolwassenen, vijf procent van de twintigers en dertigers in Nederland, kalmeringsmiddelen. Hoewel meer mensen het kalmeringsmiddel kregen voorgeschreven, nam de gemiddelde dosis juist af.
Benzodiazepinen worden door de huisarts bij angstaanvallen of ernstige slaapproblemen voorgeschreven. Het middel kan verslavend werken, hoewel de meeste gebruikers geen verslaving ontwikkelen of steeds hogere dosis gaan gebruiken. Het advies van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) is het middel kortdurend voor te schrijven en elke week de dosis af te bouwen.
Online of bij de dealer bestellen
‘De hoeveelheid voorgeschreven benzodiazepinen lijkt stabiel’, zegt studentenarts aan de Universiteit van Amsterdam Peter Vonk. ‘Maar via het internet kun je zeer sterke benzo’s bestellen. Studenten gebruiken het middel om angsten te onderdrukken.’
Vonk: ‘Laatst hadden we een geval waarbij iemand op eigen houtje een equivalent van 120 mg diazepam heeft gebruikt’. Diazepam wordt voorgeschreven in tabletten van 1, 5 of 10 milligram, voor een of twee keer per dag. ‘Toen er niet meer geleverd werd, had hij acuut verslavingshulp nodig’.
Die trend van zelfmedicatie herkent ook Jan Willem Zwart, behandelend arts bij verslavingskliniek Solutions. ‘Sommige cliënten krijgen benzo’s van hun huisarts. In hun ogen is dat niet genoeg. Ze vragen aan hun dealer extra diazepam’. ‘We krijgen dan een brief van de huisarts: Pietje heeft hulp nodig met afbouwen van het gebruik van dagelijks twee tabletten’, zegt Zwart. ‘Dan blijkt zo’n jongen het drievoudige te gebruiken.’
Tegelijkertijd zien drie verslavingsklinieken met vestigingen in Amsterdam (Jellinek, Solutions en Brijder) nog geen toename in het aantal jongvolwassenen dat bij hen aanklopt voor hulp bij verslaving aan kalmeringsmiddelen. ‘We houden de vinger aan de pols’ zegt GZ-psycholoog Esther Oosterhof van Jellinek. ‘Er zit altijd vertraging tussen het moment dat er problematisch gebruik speelt en het moment dat mensen zich aanmelden voor hulp. Dat kan wel meerder jaren duren.’
Stress en angst
‘Ik ben wat onconventioneel met het kalmeringsmiddel Valdispert begonnen’, vertelt kunstgeschiedenisstudent Sterre Overmars (25). ‘Mijn moeder is erg fan van homeopathische middelen. Als ik als kind een toets had of niet kon slapen kreeg ik wel eens natuurlijke kalmeringsmiddelen.’
Valdispert is een kruidenmiddel op basis van de valeriaanplant, dat rustgevend werkt bij stress- of angstklachten, en valt niet onder de benzodiazepinen. Anders dan benzo’s is het niet bekend of valeriaan verslavend werkt. Valdispert is gewoon te koop bij de drogisterij. ‘Tijdens mijn eindexamen heb ik het gebruikt’, zegt Overmars. ‘In mijn studententijd ben ik daarmee doorgegaan. Ik voel me zeker en kalmer als ik het gebruik.’
Ook hoogleraar Verslaving en Psychiatrie aan het Radboudumc Arnt Schellekens wijst naar stressfactoren als mogelijke verklaring voor het toegenomen gebruik van kalmeringsmiddelen onder jongvolwassenen. ‘Zover ik weet is er nog geen onderzoek naar gedaan, maar het is verleidelijk te speculeren over de effecten van coronamaatregelen zoals lockdowns’, zegt Schellekens.
Veel gebruikt studente Overmars niet, vindt ze. Zo eens in de twee maanden. Als ambitieuze student kunstgeschiedenis deed ze naast haar studie een aantal commissies bij de Leidse studentenvereniging Minerva. ‘Ik had drie dagen per week bardienst en sliep pas om zeven uur ’s ochtends. Als ik dan een hertentamen of mondeling had, kreeg ik stress als ik slecht sliep en me minder goed kon voorbereiden.’
Bij belangrijke momenten in je leven is het belangrijk zeker van jezelf te zijn, vindt Overmars. ‘Voor een goede voorbereiding moet je kunnen slapen. Als een licht, niet-verslavend pilletje helpt, ben ik daar een grote voorstander van.’
Stijgende trend
Volgens Schellekens is het onderzoek van de Stichting Farmaceutische Kengetallen een reden om waakzaam te zijn. ‘In het gebruik van benzodiazepinen is al jaren een geleidelijk stijgende trend te zien. Met name op de illegale markt wordt veel gekocht’. Schellekens vindt het belangrijk dat ervaringsdeskundigen zich uitspreken over hun benzo-gebruik. ‘Dat het hen weinig goeds bracht, maar dat ze er weer vanaf zijn gekomen. Dat werkt de-stigmatiserend.’
Overmars snapt wel dat generatiegenoten naar kalmeringsmiddelen grijpen. ‘Van onze generatie wordt wel verwacht dat we het allemaal fixen’, zegt ze. ‘Als er bijvoorbeeld tien jaar ervaring bij je eerste baan wordt geëist. Ik begrijp dat sommige mensen het elke avond gebruiken.’