Porem, kapsones, nakketikker en bims. Het Amsterdamse dialect verwondert. Waar komen de woorden vandaan? Hoe gebruik je een knoedeltje? En hoeveel vliegende ratten kun je vinden op de Dam? Je leest, ziet of hoort het in de rubriek Mokums dialect. Vandaag: Lulijzer.
In de metro van Noord naar De Pijp valt één ding op. Als een kudde in slaap gevallen zombies staren alle gezichten naar beneden. Eenmaal uit de metro en op de roltrap laten mensen zich al scrollend naar boven slepen. Op de Ferdinand Bolstraat aangekomen, zit er een koppel in een restaurant aan een tafeltje bij het raam te dineren. Ze praten niet met elkaar. Althans, zo lijkt het. Misschien vindt er een goed gesprek plaats via WhatsApp, want hun ogen zijn gericht op het stuk metaal in hun handen. Misschien lees jij deze rubriek nu ook wel op je lulijzer, buiten Amsterdam ook wel bekend als de mobiele telefoon.
De treffende term kwam in 1948 voor het eerst in de geschiedschrijving voor toen ene jonkheer Diederick van Oldenborg Panhuijsen zijn kapotte microfoon ermee beschreef. Later werd het te pas en te onpas door de politie gebruikt als vervanger van het woord ‘walkie-talkie’. Hoewel het hedendaagse mobieltje voor nog maar 3% uit ijzer bestaat, blijft de functie hetzelfde als die van de walkie-talkie. Je kunt er tegenaan lullen en hopelijk lult de persoon aan de andere kant van de lijn wat terug.
Toch was twintig jaar geleden niet iedereen in het openbaar vervoer druk met een walkie-talkie in de weer. Het lulijzer kan tegenwoordig ook berichtjes ontvangen, selfies maken en de vakantiefoto’s van een vage kennis op Bali laten zien. De gemiddelde Nederlander spendeert 2.5 tot 3 uur per dag achter het glazen scherm van zijn telefoon. Uit onderzoek van Motivaction is gebleken dat 49% van de 18 tot 24-jarigen liever nooit meer seks heeft dan dat ze hun geliefde lulijzer moeten opgeven. 34% van de mensen zegt verslaafd te zijn aan hun telefoon.
Voel je je onrustig als je uit huis gaat zonder je telefoon en heb je minder concentratie omdat je om de vijf minuten je mobiel moet checken? Volgens verslavingszorgcentrum Trubendorffer is de kans dan aanwezig dat ook jij een telefoonverslaving hebt. Een smartphoneverslaving is niet alleen tijdverspilling omdat je eindeloos op Instagram aan het scrollen bent, het heeft ook psychische gevolgen. Trubendorffer zegt dat verslaafden last kunnen hebben van slaaptekort, stress, depressieve gevoelens en een grotere kans hebben op een burn-out.
Het mooie aan het woord lulijzer is dat het de mobiele telefoon reduceert tot de essentie van het product, waar het eigenlijk voor bedoeld is. Niet meer dan een stuk metaal dat je kan gebruiken om mee met mensen te praten. Het zou een goed streven zijn als we de smartphone weer vooral voor dat doeleinde proberen te gebruiken. Niet alleen is het beter voor je mentale gezondheid, je houdt ook meer tijd over voor andere dingen in het leven. Zoals achter je computer zitten.