Schoonmakers strijden (weer) voor brood en rozen

Zo’n honderd schoonmakers demonstreerden woensdagmiddag op Schiphol voor een betere cao. Voor de vijfde keer in tien jaar tijd komen schoonmakers in actie. Waarom nu opnieuw?

Glenn Bruynius (44) werkt al negentien jaar als schoonmaker op Schiphol en trekt voor de zoveelste keer een FNV-hesje aan. De inwoner van Lelystad staat vooraan als woensdagmiddag zo’n honderd schoonmakers voor de ingang van Schiphol demonstreren voor een betere cao. Natúúrlijk is Bruynius erbij, want hij was er altijd bij sinds vakbond FNV begon met het organiseren van schoonmakers op de luchthaven.

Sinds 2008 zijn ze er fanatiek mee bezig, zegt Bruynius. “Op Schiphol werken de meeste schoonmakers per vierkante meter van Nederland, daarom begonnen we destijds hier”, legt FNV-organizer Herrie Hoogenboom uit. “In totaal werken er ongeveer 150.000 schoonmakers in Nederland, vaak onder slechte arbeidsomstandigheden met onzekere contracten. We zijn schoonmakers gaan organiseren, en acties gaan voeren. Met kleine stappen vooruit wordt de situatie van schoonmakers beter. Ze moeten uit de armoedeval blijven.” Een full time schoonmaker verdient nu ongeveer 1400 euro bruto per maand, iets boven het minimumloon.

In de huidige cao-onderhandelingen eist FNV tweeënhalf procent loonsverhoging. De gesprekken begonnen al in oktober vorig jaar, de cao uit 2014 verliep op 31 december, maar tot op heden kwamen de schoonmaakbedrijven niet met een loonbod. Op 14 februari wordt er verder onderhandeld. “We moeten druk zetten op de schoonmaakbazen”, zegt schoonmaker Bruynius. “Daarom zijn we hier vandaag.” Schiphol zelf, dat de schoonmaakbedrijven inhuurt, zegt zich buiten de onderhandelingen te willen houden.

Loonsverhoging is belangrijk, erkennen alle schoonmakers woensdagmiddag. Maar, voegen ze er direct aan toe, het gaat ook om respect en “een einde aan de intimidatie”. Ze strijden niet alleen voor brood, ook voor rozen. De schoonmakers willen meer waardering voor hun werk, zegt Amsterdammer Henk (29). “Als wij het niet doen, wie doet het dan? Ons werk is heel belangrijk, maar er wordt over ons heen gekeken, de schoonmaakbazen zien ons niet.”

Kern van de schoonmakersprotesten zijn steeds weer symbolische acties. In 2012 togen boze schoonmakers met lama’s naar de ‘schoonmaaksjeiks’, de vijf grootste schoonmaakbedrijven van Nederland. Woensdagmiddag zit organizer Hoogenboom als rechter een “schoonmaaktribunaal” voor. “Schuldig! Schuldig!”, roepen de schoonmakers in koor, terwijl hij klachten van schoonmakers voorleest. Ziektedagen worden van snipperdagen afgehaald, er is te weinig materiaal, en ondanks een toename in reizigers neemt het aantal schoonmakers op Schiphol af – volgens een woordvoerder van de luchthaven groeit het aantal schoonmakers overigens wel degelijk mee met het aantal reizigers.

Het is een arbeidsconflict dat zich inmiddels al bijna tien jaar afspeelt aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Het wordt uitgevochten door een, veelal zwarte, onderklasse, een groep die zich vaak onzichtbaar voelt. In 2010, 2012 en 2014 leidde het conflict tot stakingen. Met meer dan tien weken was de staking van 2012 zelfs de langste naoorlogse staking in Nederland.

De oorsprong van het conflict lijkt in het flexwerk te liggen. Schoonmakers hebben vaak precaire banen: tijdelijke, onzekere contracten en lage inkomens. “We willen normale dingen, een beetje zekerheid”, zegt schoonmaker Bruynius. “Geen enorme salarissen, maar gewoon onze kinderen naar een sportclub of zwemles kunnen brengen.”

De flexibilisering van de arbeidsmarkt is volgens Hoogenboom een doorn in het oog van FNV. Tussen 2004 en 2014 steeg het aantal flexibele banen van 15 procent naar 22 procent, een veel snellere groei dan in andere Europese landen. Inmiddels zijn er in Nederland ruim dubbel zoveel flexbanen als gemiddeld in andere EU-landen. “Uiteindelijk ligt daar de structurele oplossing. We willen vaste banen, met fatsoenlijke salarissen”, aldus Hoogenboom.

Of het nu opnieuw tot een staking zal komen, zal gaan blijken. FNV zegt uit te kijken naar de nieuwe onderhandelingen op 14 februari, maar sluit verdere acties niet uit als er dan opnieuw geen loonbod op tafel komt. De schoonmaakbeweging is succesvol, zag bij cao-onderhandelingen de laatste jaren veel eisen ingewilligd worden, maar wil meer. Niet alleen overwinningen verdedigen, ook nieuwe boeken. En vooral: nooit meer onzichtbaar zijn.