“Wil je onder mijn rok kijken?” Actrice Joëlle Toeange richt zich uitdagend tot een theaterbezoeker op de eerste rij. “Je kan niet zeggen dat je niet hebt nagedacht over wat ik in mijn onderbroek heb.” De toeschouwer wijst het aanbod beleefd af.
Toeange, een trans vrouw, brengt in het stuk Gendermonologen samen met vier andere queer acteurs verhalen over genderidentiteit naar de bühne. Dat is niet altijd even makkelijk, want veel van deze verhalen zijn deels gebaseerd op hun eigen persoonlijke ervaringen. Als de actrice in de voorstelling roept dat het heel frustrerend is dat andere mensen altijd willen weten of ze een geslachtsbevestigende operatie heeft gehad, en dus een vagina heeft, lijkt die woede dan ook niet gespeeld.
De voorstelling begint aan een landelijke tournee. De première vond op 24 januari plaats in Theater Bellevue in Amsterdam.
Interviews
Regisseur Raymi Sambo heeft samen met schrijver Ayden Carlo het script geschreven. Daarvoor baseerden zij zich op meerdere interviews die zij hebben afgenomen met verschillende queer personen. “Ik vond het belangrijk om echte verhalen te laten horen,” zegt Sambo. “Zodat mensen weten hoe het is om transgender of non-binair te zijn.” Dat leidt tot openhartige scènes over bijvoorbeeld uit de kast komen bij de schoonfamilie of het bezoeken van een openbaar toilet.
Op basis van die interviews heeft Sambo ook de cast samengesteld. “Ik koos de vijf mensen met de spannendste verhalen, die goed zouden werken op het toneel.” De acteurs, die niet allemaal theaterervaring hadden, spelen personages die grotendeels op henzelf gebaseerd zijn. Maar hun verhalen konden niet kant-en-klaar tot een script worden verwerkt, aldus Sambo. “Dan is het niet theatraal genoeg. Het zou te langdradig worden en het ritme van de voorstelling in de weg zitten.”
“Kikkers kussen”
Toch zijn er delen die heel dicht bij de werkelijkheid blijven. Halverwege de voorstelling vertelt Toeange bijvoorbeeld over haar eigen ervaringen met seks. Als jonge trans vrouw zocht zij vaak bevestiging en liefde door met cisgender mannen naar bed te gaan. Deze ervaringen waren niet altijd even prettig. Op het podium vertelt ze dit met een kwinkslag: “Kijk naar mij, ik ben een prinses. In mijn leven heb ik al heel wat kikkers gekust … en gepijpt.”
Op het toneel lijkt het haar makkelijk af te gaan, maar dat is het niet altijd. “Het blijft raar om elke avond aan mensen te vertellen dat ik vaak met de benen wijd ben gegaan”, zegt Toeange lachend. “Maar het heeft me wel heel erg geholpen in hoe ik naar mezelf kijk.” Ze doet in de voorstelling ook een ex-relatie, die pijnlijk is afgelopen, uit de doeken. “Dat raakt me elke show opnieuw. Maar het werkt ook helend, om er zo open over te vertellen.”
Verantwoordelijkheid
Het stuk past binnen een bredere trend in het theater: persoonlijke voorstellingen die de ervaringen van minderheden laten zien. Regisseur Sambo beaamt dit: “Ik vind het goed dat er meer aandacht komt voor dit soort verhalen. Maar dan moet het niet blijven bij enkel een theaterbezoek.” Met Gendermonologen wil hij daarom niet-queer bezoekers een opdracht meegeven. “Ik hoop dat ze verantwoordelijkheid gaan nemen”, zegt hij. “Dat ze dan bijvoorbeeld wel ingrijpen als een transpersoon wordt uitgescholden of zelfs in elkaar geslagen.”
In een zekere scène wordt het publiek gevraagd of zij zichzelf als queer identificeren. Tijdens een try-out in Amsterdam gingen meer dan de helft van de handen van het publiek omhoog. Een daaropvolgende oproep van de acteurs aan het publiek om als hetero cisgender persoon je hard te maken voor queer mensen voelde daardoor minder impactvol dan waarschijnlijk bedoeld.
Toch denkt actrice Toeange dat het theater een geschikte plek is voor dit soort discussies. “Je verwacht dat er alleen maar heel open-minded mensen naar toneel gaan. Maar dat valt best wel mee. We willen ook dat deze mensen gaan nadenken of ze wel echt zo tolerant zijn.”