Hoe komen mensen aan hun geld? Deze week: psychose-simulaties met Jennifer Kanary Nikolova
Naam: Jennifer Kanary Nikolova
Leeftijd: 43
Nationaliteit: Nederlandse, Canadese
Afgeronde studies: Kunstacademie (Maastricht), Sandberg Fine Art (Amsterdam), Experimental Curating (Amsterdam) en doctoraat artistiek onderzoek, media arts (Plymouth)
Huidig bedrijf: Roomforthoughts – Labyrinth Psychotica
Verdiensten: 3000 tot 4000 euro per maand
Met jouw bedrijf simuleer je dus psychoses. Hoe werkt dat precies?
‘Dat gebeurt via mixed reality. Mensen krijgen een headset op met live beeld en geluid, waarmee ze in de eerste plaats gewoon horen en zien wat er om hen heen is.
‘Maar het beeld en de audio worden via de headset gemanipuleerd. Dat werkt met gezichtsherkenning, geluidseffecten en real-time vervormingen van het beeld.’
Wat moet ik me bij die ervaring voorstellen?
‘Als je een collega ‘aankijkt’, kan die er plots uitzien als een demon. Er kunnen stralen uit je handen komen. Het camera-perspectief is een paar centimeter naar voren verplaatst, waardoor je onzeker wordt van de grenzen van je lichaam.
‘Ook kun je stemmen horen, of andere geluiden die er niet zijn. Het geluid kan wisselen tussen stereo en mono: soms klinkt het levensecht, soms mechanisch.’
Video: Labyrinth Psychotica (fragment)
Waarom betalen mensen precies om een psychose te kunnen ervaren?
‘Er zijn allerlei beroepen waarbij je moet kunnen omgaan met mensen die last van psychoses hebben. Dan heb ik het niet alleen over mensen in de gezondheidszorg, maar ook over gevangenismedewerkers, ambulancepersoneel, rechters en advocaten.
‘Als je goed wilt kunnen omgaan met mensen die last hebben of hebben gehad van een psychose, is het belangrijk om te begrijpen hoe een psychose voelt. En dat kan dus met zo’n mixed reality ervaring.’
De mixed reality ervaring is dus ook herkenbaar voor mensen die daadwerkelijk psychoses ervaren?
‘Ik heb met dit project inderdaad geprobeerd zo dicht mogelijk bij het psychose-gevoel te komen. Er is jarenlang PhD-research aan voorafgegaan. Daarvoor heb ik veel literatuurstudies gedaan en mensen geïnterviewd.
‘Mensen die daadwerkelijk last hebben gehad van psychoses, hebben de headset geprobeerd en voelden zich plots veel beter begrepen.
‘Een meisje met de diagnose schizofrenie heeft het bijvoorbeeld getest. Ze dacht vooraf: fuck, het zal wel. Maar toen ze de headset eenmaal af had gezet, voelde ze zich zo ontzettend blij en erkend. Uiteindelijk heeft ze haar hele familie uitgenodigd en zij hebben het allemaal geprobeerd. Na afloop was iedereen emotioneel: eindelijk snapten ze wat dat meisje allemaal moest doorstaan.’
Is het niet gevaarlijk? Kan het geen psychoses aanwakkeren?
‘Daar ben ik niet bang voor. Psychoses worden gewoonlijk geprikkeld door levensgebeurtenissen, trauma’s, slaaptekort of een combinatie daarvan. De klanten voelen zelf aan of ze het willen.
‘We zeggen er wel altijd bij dat het gaat om een kunstwerk, en dat gebruik op eigen risico is. Ook waarschuwen we als iemand epilepsie, migraine of evenwichtsstoornis heeft. Voor de zekerheid hanteren we sowieso de regel van twee jaar psychosevrij.’
Hoe ben je erop gekomen om met dit project op te zetten?
‘Dat is ontstaan uit mijn familiesituatie. In 2005 heeft mijn schoonzusje zelfmoord gepleegd in psychotische toestand. Ik moest toentertijd ook starten met mijn PhD, dus toen is het onderwerp heel organisch tot stand gekomen.
‘Ik merkte dat mensen heel enthousiast reageerden op mijn idee, en in de kunstwereld is dat lang niet altijd vanzelfsprekend. Normaal gesproken werk je als kunstenaar vooral vanuit je eigen perspectief en gevoelens. Maar nu voelde ik een enorme sociale verantwoordelijkheid. Dit idee kon van enorme toegevoegde waarde zijn voor de samenleving. Ik moest en zou het een kans geven.’
Nu heb je van je idee dus een businessmodel gemaakt. Hoe ziet dat eruit?
‘Mijn man en ik verzorgen workshops, overal in het land. Onze klanten betalen dan voor onze reiskosten en voor de sessies zelf. De sessies waren aanvankelijk 30 tot 50 euro. Nu experimenteren we met wat hogere prijzen, anders is het niet sustainable.
‘We hebben vijftien freelancers die voor ons werken en sessies helpen verzorgen. Ze krijgen bij ons dertig euro per uur – en daar ben ik trots op. Bij het gemiddelde kunstbijbaantje krijg je tien, soms vijftien euro.
‘We werken wel eens op mental health events of onderwijsdagen. Maar feestjes doen we eigenlijk niet. We willen het echt bij het thema geestelijke gezondheid houden.’
Dat klinkt best raar, voor iets dat eigenlijk een kunstwerk is.
‘Het is ook niet per se logisch. We hebben een medische focus, maar krijgen niet de subsidies die veel medische projecten wel krijgen. Voor kunstprojecten is er altijd minder geld.
‘Toch zijn we hard bezig geld te verzamelen. Via investeerders en stakeholders zoeken we extra financiering. Via die weg hopen we straks internationaal te kunnen uitbreiden.’