Op Telegram worden gewelddadige berichten makkelijk gedeeld. Hoe moeten we omgaan met de haatdragende inhoud van het alternatieve sociale mediaplatform?
‘ALS ER MEER DAN 100 MENSEN ZIJN BIJ BIJLMER ARENA SCHIET IK OP POLITIE DAT IS EEN BELOFTE’, stuurt “Kolonel Dc” via Telegram in de “AMSTERDAM RELLEN” appgroep afgelopen dinsdag. Kolonel Dc is oprichter en beheerder van de groep in kwestie. ‘DEEL MASSAAL’ voegt hij er nog aan toe.
De straten van Amsterdam werden de afgelopen week geteisterd door vernielzuchtige jongeren. De relschoppers, die zich verzetten tegen de avondklok die zaterdag 23 januari inging, organiseerden zichzelf via Telegram, een sociale mediaplatform dat een beetje tussen Facebook en WhatsApp in zweeft.
Openbare chatgroepen
Telegram is in 2013 ontwikkeld in Rusland. De makers van het platform presenteren Telegram als ‘vrijheid van meningsuiting-app’: een medium waar gebruikers alles tegen elkaar kunnen zeggen. De Russische overheid kan niet zomaar meekijken in de besloten chatgroepen, zoals ze wel kon bij WhatsApp (tegenwoordig is WhatsApp beter beveiligd dan toen Telegram ontwikkeld werd) en kan bij Facebook. Dat maakt de app veilig voor Russische politieke activisten, maar ook voor vandalen in Nederland.
Telegram lijkt gevoelsmatig op WhatsApp. De app wordt gebruikt voor het versturen van persoonlijke berichten en om in appgroepen met elkaar te praten. Maar het is een stuk toegankelijker dan WhatsApp. Veel Telegramgroepen zijn openbaar en met een zoekbalk in de app te vinden. Ook is de maximale groepsgrote van Telegram 200.000 (bij WhatsApp is dat 256). Door zijn openbaarheid lijkt Telegram meer op een sociale mediaplatform als Facebook of Twitter. Dat is schrikbarend, omdat er in die toegankelijke groepen schokkende berichten gedeeld worden. Inhoud die van Twitter en Facebook verwijderd zou worden.
Vrijheid van meningsuiting
“Vrijheid Terug” deelt een filmpje in de Amsterdam Rellen chatgroep, als reactie op het eerdere bericht van “Kolonel Dc”. Op het filmpje is te zien hoe een knielende naakte man doodgeschoten wordt. Wat moeten we met zulke semi openbare uitingen van geweld?
Die vraag is niet zo eenvoudig te beantwoorden, zegt advocaat in mediarecht Victor den Hollander. ‘In Nederland zijn we heel erg gehecht aan vrijheid van meningsuiting. We mogen bijna alles tegen elkaar zeggen, ook dingen die gewelddadig zijn,’ zegt hij, ‘maar de zaak verandert wanneer mensen elkaar ophitsen.’ Iemand die aan een al boze menigte een oproep doet tot geweld, is strafbaar. Dat geldt dus ook voor de gebruikers van de Amsterdam Rellen chatgroep.
Laat groepen openbaar
Den Hollander vindt niet dat de groep zelf verboden moet worden. ‘Het is handig dat de groepen openbaar zijn. Zo kan de politie op de hoogte blijven van wat er gebeurt. En kan ze zelfs de meest agressieve relschoppers van hun bed lichten als dat nodig is.’
De groepen zouden wel beter gemodereerd moeten worden, voegt hij eraan toe. ‘Zeker als iedereen met een telefoon in zo’n groep kan.’
Ook Richard Rogers, hoogleraar Nieuwe Media en Digitale Cultuur aan de Universiteit van Amsterdam, vindt dat de Telegramgroepen beter in de gaten gehouden moeten worden. De vraag is alleen door wie.
Telegram moet zijn eigen inhoud controleren
Telegram zelf modereert zijn Engelstalige inhoud in openbare chats. In de VS worden alle berichten met misinformatie of geweld erin verwijderd. Maar doordat Telegram de laatste paar jaren pas echt is gaan groeien, heeft het bedrijf niet genoeg geld om aan “meertalige moderatie” te doen, zegt Rogers. Het bedrijf heeft nu 500 miljoen gebruikers (WhatsApp heeft er twee miljard). Dat betekent dat de code die de makers van Telegram gebruiken om gewelddadige berichten in hun app op te sporen, nog niet zo geschreven is dat hij Nederlandstalige bedreigingen kan herkennen.
Wanneer sociale mediaplatformen tekortschieten in moderatie, kan de overheid de platformen controleren met wet- en regelgeving, zegt Rogers. In Duitsland krijgen platformen een boete als ze haatdragende berichten niet binnen 24 uur na het indienen van een klacht verwijderen. Dat zorgt voor een veiligere internetomgeving. Maar er hangt een risico aan zo’n wet. Om geen boete te krijgen schrijven de makers van platforms een code die alle agressieve berichten verwijdert. Die code werkt automatisch, en verwijdert soms per ongeluk berichten zonder gewelddadige inhoud, zegt Rogers, ‘Dan brengt de overheid indirect de vrijheid van meningsuiting in gevaar.’
Het zou het best zijn als Telegram zijn eigen inhoud in de gaten houdt. Tot dat zover is, moeten andere instanties de app niet uit het oog verliezen. Daar zouden politieke beleidsmakers voorzichtig een rol in kunnen spelen, zegt Rogers. Maar hoe, dat weet ook hij niet. ‘In elk geval moeten ze waakzaam zijn en het mogelijk misbruik van de app nauwlettend registeren.’