Watermeloen, mango of suikerspin: sinds deze maand mogen de populaire smaakvapes niet meer verkocht worden in Nederland. Amsterdamse vapeshops vallen om, maar gebruikers zoeken naar omwegen en trekken de grens over voor de zoet geurende e-sigaretten.
‘Mr. Joy Duitsland, slechts 45 minuten van Utrecht’, kopt vapeshop Mr. Joy, die ook een vestiging heeft aan de Kinkerstraat, op haar website. Daarmee speelt de keten in op het recente verbod op smaakvapes in Nederland. Consumenten die geen afscheid kunnen nemen van hun mango of grape, blijken steeds vaker naar het buitenland te gaan om inkopen te doen. Want net over de grens met Duitsland of België zijn de geliefde zoete vapes nog gewoon te koop.
Het is sinds 1 januari dan wel moeilijker geworden om aan smaakvapes te komen, maar mensen maken nu eenmaal gebruik van de resterende wettelijke mogelijkheden, ziet Martin Buijsen, hoogleraar Gezondheidsrecht aan de Erasmus Universiteit. “Het is niet verboden om voor eigen gebruik vapes in bijvoorbeeld België of Duitsland te kopen.” Lachend: “Maar als jij je auto vollaadt en ze vervolgens doorverkoopt, is dat natuurlijk moeilijk te handhaven.”
Maar om de buitenlandse smaakvapes te bemachtigen, hoef je soms de stadsgrenzen niet eens over. Ook in Amsterdam valt er nog relatief gemakkelijk aan te komen. Bas (27), die gezien zijn werk liever anoniem blijft, kon de buitenlandse smaakjes gewoon om de hoek bestellen. “Een tabakszaak bij mij in de buurt heeft een GmbH (een Duits rechtsvorm, vergelijkbaar met een Besloten Vennootschap, red.) afgesloten om in Duitsland smaakvapes te kunnen inkopen. Je kan nu dus bij die tabakszaak een bestelling plaatsen, en deze gewoon in de winkel hier in Amsterdam afhalen. Effectief kun je dus gewoon nog steeds je vape in de winkel kopen.”
Voor verreweg de meeste vapeshops is het smaakjesverbod echter een genadeslag. “Het wordt voor ons echt spannend of we het gaan redden.” Nancy Slot van Vapeshop Van Wou zag het aantal verkopen in haar vape- en tabakswinkel sinds 1 januari drastisch afnemen. “Waar we eerst 1500 vapes per maand verkochten, hebben we mazzel als dat er nu nog 300 of 400 zijn.” E-blow Amsterdam en Vaperoutlet aan de Kinkerstraat staakten eerder al hun onderneming als gevolg van de maatregelen.
Consumenten kunnen echter ook zelf online nog hun slag slaan. Sinds juli 2023 bestaat er in Nederland een verbod op online verkoop van vapes, maar internationale sites mogen gewoon nog naar Nederland verschepen, zo lang de besteller de smaakvapes voor eigen gebruik bestelt. Jeroen Boomstra (28) bestelde onlangs nog gemakkelijk smaakvapes vanuit Ierland, vertelt hij. “Ik moest wel invoerkosten betalen, maar het was verder qua kosten best goed te doen. Voor ongeveer 90 pond kon ik 8 vapes met smaakjes bestellen. Daar zat verder geen controle op.”
De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), die toezicht houdt op de naleving van de wet- en regelgeving omtrent het verbod op smaakjes, laat weten op de hoogte te zijn van handel uit het buitenland en probeert online verkoop te monitoren via sociale media, aldus een woordvoerder.
Volgens hoogleraar Buijsen is het vrijwel onmogelijk om de verkoop van vapes helemaal dicht te timmeren. “Nederland heeft geen andere instrumenten meer in handen, dus dan zou er Europese regelgeving moeten worden opgesteld. Maar daarvoor moeten binnen de EU vrijwel alle neuzen dezelfde kant op staan, en dat is nog lang niet het geval. In Nederland vinden wij vapes ongezond, maar in andere landen wordt het nog gezien als een hulpmiddel om het grotere kwaad, namelijk tabaksgebruik, te bestrijden.”
Daar zit volgens Nancy Slot van Vapeshop Van Wou dan ook een van de pijnpunten. “Ik hoor ook van veel klanten dat ze nu weer meer sigaretten gaan roken bij gebrek aan smaakjes. Terwijl wij zagen dat die vapes juist ook een uitkomst boden voor mensen die graag willen stoppen met roken. En voor jongeren schiet de maatregelen zijn doel een beetje voorbij, want zij kochten hun vapes toch al niet bij tabakszaken als de onze, maar vooral online, via TikTok of Ali-Express. Dat blijft gewoon doorgaan.”