Tussen blokkades en beleid: ING en de acties van XR

Het blokkeren van wegen en gebouwen is een handelsmerk van milieubeweging Extinction Rebellion (XR). Zo bezetten grofweg tweehonderd demonstranten afgelopen zaterdag voor de vijfde keer de oprit van de A10, nabij het voormalig hoofdkantoor van ING. Volgens XR-woordvoerder Josefien van Marlen was het doel om publieke bewustwording te creëren en zo druk op de bank uit te oefenen. Maar vooralsnog lijkt het effect van de acties op de koers van ING marginaal.

‘We gaan niet groener investeren omdat XR op de weg of bij ons binnen staat, maar omdat het financieel logisch is en omdat duurzaamheid al deel uitmaakt van onze strategie,’ vertelt Sanne*. Zij werkt al jaren op de energie-investeringsafdeling van ING en wil een boekje opendoen over de geluiden binnen het bedrijf. Ze vertelt dat veel medewerkers het eens zijn met de vergroeningseisen van XR. En hoewel de acties weleens schuld inboezemend werken, hebben ze geen invloed op investeringsbeslissingen.

Als aandeelhouder zou ik banger zijn voor een rechtszaak van Milieudefensie dan voor een blokkade van XR

‘Om zo efficiënt mogelijk verandering te eisen, moet je meedoen in het systeem dat er is,’ meent Sanne. In dit geval is dat een systeem van aandeelhouders en dus van financiële groei. Ze benoemt het succes van Follow This, dat via kleine aandeelhoudersposities invloed uitoefent op grote bedrijven. Een ander voorbeeld is Milieudefensie. ‘Als aandeelhouder zou ik banger zijn voor een rechtszaak van die organisatie dan voor een blokkade van XR. In tegenstelling tot een protest tast een uitspraak van de rechter direct de waarde van onze aandelen aan.’

Tegen de stroom in

Maar volgens Bram Büscher, professor in veranderingssociologie, verzet de actiegroep zich juist tegen het meedraaien binnen die gevestigde orde en richt ze zich op ontregeling in plaats van juridische of financiële onderhandeling. Dat doet ze niet alleen op de A10. In april blokkeerden demonstranten het jaarlijkse aandeelhoudersoverleg van ING in het Muziekgebouw. En in 2022 bezetten de demonstranten het hoofdkantoor op de Bijlmerdreef. Büscher: ‘Geen compromissen of lange overleggen, maar directe actie.’ Zo willen ze verandering afdwingen zonder te wachten op de poldermentaliteit die in Nederland de norm is.

Het radicalisme van XR maakt meer gematigde milieuorganisaties geloofwaardiger

De socioloog vertelt dat XR’s aanpak onderdeel is van een grotere strategie. ‘Ze zetten in op een domino-effect,’ legt hij uit. ‘Door zich op één invloedrijk bedrijf te richten, proberen ze een eerste steentje om te krijgen, in de hoop dat andere bedrijven daarna ook omver gaan.’ Büscher vindt ING daarbij een logische keuze. De oranje leeuw is ingebed in de Nederlandse maatschappij en wekt daardoor sneller emotie op bij het publiek. Dat omver tikken vergt in ieder geval een lange adem. Zolang de bank de eisen niet inwilligt, ‘blijven we terugkomen,’ liet woordvoerder Van Marlen voorafgaand aan de actie weten.

Ongebroken muur

Vooralsnog lijkt ING eerder weerstand te bieden dan te wankelen. De CEO onderhoudt een werkbare relatie met Milieudefensie, maar of er ook gesprekken plaatsvinden met XR is niet publiek bekend. En waar het huidige hoofdkantoor eerder een opendeurenbeleid kende, markeren poortjes en extra beveiliging—ingevoerd na de XR-kantoorbezetting in 2022—de groeiende ontoegankelijkheid voor de activisten.

Toch kunnen de verstoringen wel indirect effect hebben, meent Sanne. ‘Hun radicalisme maakt gematigde organisaties zoals Milieudefensie of Follow This geloofwaardiger,’ zegt ze. ‘Bovendien kunnen we natuurlijk in de problemen raken als heel veel mensen hun geld niet meer bij ons willen opnemen.’

*Geanonimiseerde naam. De identiteit van de medewerker is bij de redactie bekend