De één wacht smachtend op een elfstedentocht, de ander vervloekt de winter en droomt van tropische oorden. Een serie columns over de winter.
Op een kleine twintig kilometer van Amsterdam ligt De Uitvlucht. In dit park in Purmerend werd woensdagochtend 13 januari door voorbijgangers een dode vrouw van 48 gevonden. Na een hele nacht op een parkbankje te hebben gezeten, werd onderkoeling haar uiteindelijk fataal. Mogelijk een overdachte uitvlucht uit De Uitvlucht, bedacht ik me, overvallen door ironie. Toch is het een droevige gebeurtenis die teruggrijpt in mijn herinnering.Een gepassioneerde docente vertelde me tijdens mijn studie sociologie aan de UVA over ‘zwervers vinken’. Eens in de zoveel tijd gingen studenten in winternachten de straat op. Bewapend met pannen kippensoep en wollen dekens, kregen zij de opdracht om zogenaamde straatslapers te tellen voor kwantitatief onderzoek. Bij medewerking werden zij ondervraagd over hun situatie en gewezen op nachtopvangplaatsen. Vaak was dit laatste echter tevergeefs, omdat er elke keer straatslapers bij waren die weigerden een opvangcentrum te bezoeken. Dat vond ik z’n raar gegeven. Waarom zou je een gratis slaapplaats afslaan, dacht ik verbijsterd? Dat sommige mensen om welke reden dan ook de voorkeur hebben om buiten te zijn of op straat te leven, had ik tot dat moment nooit beseft.
Het is immers toegestaan om op straat of in parkjes te zwerven. Dat was tien jaar geleden nog anders. Tussen 1891 en 2000 bestond er een wettelijk verbod op landloperij en bedelarij. Want wie sterk genoeg zou zijn om op straat te dwalen, of mensen lastig te vallen met gebedel, zou ook sterk genoeg zijn om te werken.
Godzijdank werd het verbod in 2000 ongedaan gemaakt. Binnen een volwassenen verzorgingstaat is een dergelijk verbod, naar mijn mening, niet meer dan een anachronisme. Zoals columnist Willem Breedveld in Trouw terecht stelde, “zijn we nu niet meer zo barbaars.”
Dus straatslapen of ‘s nachts bankjes bezitten is wettelijk toegestaan. Maar streng doch vriendelijk vrouwen uit parkjes schoppen of zwervers onder dwang kommen soep voeren is geen oplossing om sterfgevallen naar aanleiding van onderkoeling, zoals in Purmerend, te vermijden. Maar wat wel?
Gedwongen hulp bieden klinkt onredelijk. Vrijwillig doodvriezen, lijkt me daarentegen geen alternatief. Het is een lastig maatschappelijk probleem dat ik het liefste zou ontvluchten. Ondertussen trek ik mijn rits wat hoger dicht terwijl ik een wandelingetje door het park maak. Onderweg naar huis kan ik de geurende kippensoep die op het vuur staat al bijna ruiken.