AMSTERDAM – Heeft de gemeente meegeschreven aan een rapport dat onafhankelijk de grondwaarde van honderdduizenden woningen moest bepalen? Laurens Lochtenberg, bestuurslid van de Amsterdamse Woon- en Erfpachtvereniging (AMEV), stelt van wel. Ook raadsleden maken zich zorgen over het gebrek aan openbare informatie over erfpacht in Amsterdam.
Het is maart 2018 als Laurens Lochtenberg een brief stuurt naar de gemeente Amsterdam. Lochtenberg is een huizenbezitter in Amsterdam en maakt zich zorgen.
Drie jaar eerder, in 2015, las hij een rapport over de nieuwe grondwaardecommissie van de gemeente. Die commissie adviseerde hoe de gemeente de hoogte van de erfpacht van Amsterdamse huizen vast moest stellen. ‘Dat doen drie professoren, die onafhankelijk moeten zijn’, zegt Lochtenberg. ‘De gemeente verdient namelijk aan een hogere erfpacht.’
Middenin het rapport van ruim honderd pagina’s stuitte de huizenbezitter op iets geks. ‘Ik las dat een gemeente-ambtenaar had meegeschreven aan het rapport’, vertelt Lochtenberg. Dat riep vragen op. ‘Ik dacht: hoe kun je onafhankelijk zijn van de gemeente, terwijl de gemeente met je mee schrijft aan hetzelfde stuk?’
Eeuwigdurende erfpacht
Voor veel Amsterdammers is erfpacht een belangrijk thema. Nu wordt die iedere vijftig jaar opnieuw vastgesteld, gebaseerd op de grondwaarde van een huis. Dat heet voortdurende erfpacht. ‘Dat is een tikkende tijdbom’, zegt SP-raadslid Tiers Bakker. ‘Iedere vijftig jaar schrikken eigenaren van het bedrag dat ze opeens moeten neerleggen.’ Onder het nieuwe systeem, eeuwigdurende erfpacht, blijven de erfpachtkosten voor altijd hetzelfde. De erfpachtkosten worden alleen nog ieder jaar aangepast aan de inflatie.
Ruim honderdduizend Amsterdammers deden voor 8 januari een aanvraag bij Bureau Erfpacht van de gemeente, voor eeuwigdurende erfpacht met korting. Toch pakt de nieuwe erfpachtaanbieding voor velen slecht uit. Zo is het afkopen van de erfpacht op de Apollolaan in Oud-Zuid aanzienlijk duurder geworden, van 74.000 naar 124.000 euro. Dat is het gevolg van de nieuwe rekenmethode van de gemeente.
De vondst van Lochtenberg bleek het begin van een lange en bureaucratische zoektocht. ‘Eerst wilde ik weten hoe de ambtenaar heeft meegeschreven aan het rapport’, zegt Lochtenberg. Zijn WOB-verzoek naar het mailcontact tussen de ambtenaar en de professoren werd afgewezen. In maart 2019 startte hij een rechtszaak tegen de gemeente Amsterdam. ‘Die won ik’, zegt Lochtenberg, ‘uit de informatie die ik toen kreeg, bleek dat de ambtenaar 400 uur heeft meegeschreven aan het rapport. Maar wat ze in die tijd heeft gedaan, wil de gemeente niet zeggen.’ Ook op herhaaldelijke verzoeken van NAP Nieuws voor commentaar op dit stuk wilde de gemeente Amsterdam niet reageren.
‘Zwendel’
Ook in de Amsterdamse gemeenteraad vragen raadsleden zich af wat de rol van de ambtenaar is geweest bij het vaststellen van erfpacht. Diederik Boomsma (CDA) noemt de kwestie erfpacht tegen NAP Nieuws de ‘grootste zwendel in de Amsterdamse geschiedenis’. Samen met SP-raadslid Tiers Bakker hoopt hij binnenkort de werkinstructie van de ambtenaar te zien, met daarin haar taakomschrijving voor het rapport. ‘Dat geeft hopelijk meer duidelijkheid.’
In een reactie aan NAP Nieuws noemt SP-raadslid Bakker de erfpacht ‘een dossier met veel groeipijn.’ Wel vindt hij dat Lochtenberg te snel de conclusie trekt dat de gemeente expres informatie achterhoudt. ‘Ik zit al jaren op dit dossier’, vertelt hij. ‘En ben lang op zoek naar het document waarin het besluit over de rekenmethode is genomen. Het staat ergens in de krochten van een oud stuk en is lastig te vinden.’
Dat komt omdat de raadsleden niet weten wanneer dat besluit precies is gemaakt, vertelt Bakker. ‘Mogelijk heeft een ambtenaar dit besloten, zonder dat het langs de raad is gegaan. Dat gebeurt wel vaker, maar zulke besluiten zijn daardoor lastig terug te vinden.’
Publieke informatie
Volgens Bakker is er door de huidige wethouder van Ruimtelijke Ontwikkeling (Van Doorninck, GroenLinks) juist schot in de zaak gekomen. ‘Bij vorige wethouders ving ik altijd bot.’ Wel beaamt hij dat er snel meer duidelijkheid moet komen. ‘Wij willen altijd dat publieke informatie openbaar is’, benadrukt hij.
Het is een lange en bureaucratische zoektocht, daar is iedereen het over eens. ‘Ik weet niet of de gemeente bewust iets heeft weggemoffeld’, zegt CDA-raadslid Boomsma. ‘Maar we lopen tegen wel héél veel deuren aan en er is heel weinig transparantie. Omdat het om publiek geld gaat, vind ik dat ontzettend kwalijk.’