In Klanken van Amsterdam gaan redacteuren van NAP Nieuws op zoek naar geluiden die typisch zijn voor de stad. Deze keer: een podcastwandeling in Amsterdam-West die de ‘duistere kant’ van haar verleden belicht.
De dierentuin heeft naast een amusement ook een educatieve functie. Als niet overal bordjes stonden met informatie wat we aan de andere kant van het hek of glas zien, wanneer was men dan te weten gekomen dat een beverrat én geen bever is, én geen rat? Of neem de spin. Hoe vaak krijgt de arachnofobe mens wel niet van spinsplainers te horen hoe goed de harige achtpoot is voor het ecosysteem? Toch gaat een bezoek aan de Braziliaanse roodknievogelspin in het insectenhuis van Artis voor velen gepaard met zweethanden en allerlei plotse neurologische defecten, ook bij auteur dezes. Eenmaal oog in oog leest de dappere bezoeker op het begeleidende kaartje een onderbelicht verhaal: spinnen verorberen graag hun paringspartner na de daad. Zo is in één oogopslag duidelijk dat ook de ‘goeden’ duistere kanten hebben.
De duistere kanten belichten van hen die wij ‘goed’ achten was ook het idee van drie geschiedenisstudenten aan de Universiteit van Amsterdam bij het opzetten van de podcastserie ‘Westcast’. In samenwerking met onder andere de gemeente Amsterdam voorzagen zij straten die namen dragen van ontdekkingsreizigers en mariniers in de Chassé-, Admiralen- en Zeeheldenbuurt in Amsterdam-West van ‘mobiele billboards’ en stoeptegels. Daarop is een QR-code aangebracht. Scan die, scrol helemaal naar onder en klik vier keer door, en je arriveert op de eindbestemming: een twee minuten durend audiofragment over de historische figuur in kwestie, vergezeld met een spoken word-voordracht. Wie eenmaal bij play aankomt krijgt wel zuiver correcte informatie, zo oordeelde emeritus hoogleraar koloniale en postkoloniale geschiedenis Gert Oostindie (Universiteit Leiden) deze week in De Volkskrant. De stoeptegels zijn zo neergelegd dat het de vorm krijgt van een wandelroute.
Zo kun je op de Admiraal de Ruijterweg horen hoe Michiel de Ruijter niet alleen de man was die de Engelse vloot vernietigde door gewoon de Thames op te varen, maar ook hoe hij met geweld Afrikaanse forten veroverde voor de slavenhandel. Wie driehonderd meter naar het noorden loopt, verneemt ook hoe de meedogenloze WIC-admiraal Joost Banckert 250 indianen levend aan zijn schip spijkerde als afschrikkingsmechanisme.
Verhalen die het vertellen zeker waard zijn, maar worden ze met dit initiatief ook vaker verteld? De stoeptegels laten in ieder geval niets duisters merken. Op het feloranje plaksel staat naast de QR-code een blauw symbool dat het meeste lijkt op de letter A. Ook is er ruimte voor woorden als ‘De Ruijter’ en ‘Chassébuurt’. Links onderin de tegel is met ‘Westcast’ nog plek voor wat branding van het initiatief dat deze verhalen mogelijk maakt.
Uit de coronacrisis blijkt hoe een deel van de bevolking gebruik van QR-codes lastig vindt, ook als het doel en het belang daarvan volstrekt helder is. In de tegel zijn beide afwezig: niets refereert aan een betekenis of historisch verhaal. Niet de vrolijke kleurschikking, en ook niet de nu arbitraire woorden die over de stoeptegel dansen. Zo schiet een initiatief dat moest voorzien in context haar doel voorbij door, jawel, een gebrek aan context. De conclusie na een halfuur observatie op de Admiraal de Ruijterweg: niemand pauzeert zijn of haar activiteiten om de QR-code te scannen.
Het billboard in de bijna dertig vierkante kilometer grote Chassébuurt was pas te vinden na een uitvoerige studie van foto’s op de gemeentelijke website. In de achtergrond van één foto is vaag de lettercombinatie ‘rgenstra’ zichtbaar, wat na een bestudering van Google Maps de Van Kinsbergenstraat bleek te zijn. In de Admiralenbuurt was, ook na raadpleging van de gemeentelijke website, geen billboard te vinden. Wie in hetzelfde tijdsbestek naar Artis zou gaan was in ieder geval nog te weten gekomen dat de rat de grootste bedreiging vormt voor de fregateilandkever. Let op: dus niet de beverrat.