Meer ruzie in de raad? Drie vragen over afsplitsers

‘Bij BIJ1 heb ik jarenlang gewerkt voor een loon dat lager was dan in ons eigen partijprogramma stond,’ zei raadslid Jazie Veldhuyzen afgelopen week bij de presentatie van zijn nieuwe partij. Afgelopen najaar richtte Veldhuyzen zijn nieuwe partij ‘De Vonk’ op, waarmee hij zich afsplitste van BIJ1 en er een nieuwe partij in de gemeenteraad plaatsneemt. Hoe werkt een afsplitsing eigenlijk in de politiek?

Wat is een afsplitsing en hoe werkt het?
Een afsplitsing ontstaat wanneer een volksvertegenwoordiger besluit zijn of haar partij te verlaten, terwijl diegene wel in de raad blijft zitten. Meestal gaat de volksvertegenwoordiger dan verder onder een eigen naam. Bij de volgende verkiezingen kunnen ze besluiten om een nieuwe partij op te richten of zich aan te sluiten bij een andere bestaande partij. Als de volksvertegenwoordiger na de afsplitsing zijn of haar zetel opgeeft, gaat de zetel terug naar de partij waar die aanvankelijk gekozen was.

Hoe zit het nu in Amsterdam?
Sinds de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 zijn er alleen afsplitsingen geweest binnen de Amsterdamse fractie van BIJ1. Na interne onenigheid stapte de toenmalige nummer twee, Carla Kabamba, uit de partij en ging verder als eenmansfractie. In november 2022 besloten ook de nummer één en drie van de lijst, Jazie Veldhuyzen en Nilab Ahmadi, de partij te verlaten. Dit najaar kondigden zij hun nieuwe fractie ‘De Vonk’ aan. De partij laat dit voorjaar weten of zij zal deelnemen aan de gemeenteraadsverkiezingen van 2026.

Ook binnen de SP stapte raadslid David Schreuders vlak voor de verkiezingen van 2022 uit de fractie. Het raadslid kon zich niet vinden in het besluit van de landelijke SP om te breken met de jongerenafdeling ROOD vanwege hun marxistische overtuigingen. Schreuders sloot zich vervolgens aan bij de lijst van de Democratisch Socialisten Amsterdam (DSA), maar die werden niet verkozen bij de verkiezingen. 

Komen afsplitsingen vaak voor?
Afsplitsingen op lokaal niveau komen de laatste jaren steeds vaker voor. Binnen zes maanden na de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 rapporteerde het ministerie van Binnenlandse Zaken dat er maar liefst 48 afsplitsingen hadden plaatsgevonden op lokaal niveau. In de periode 2018-2022 berekende NRC dat in ten minste 46,6 procent van de gemeenteraden één of meerdere raadsleden waren afgesplitst. Daardoor ontstonden in die periode minstens 150 fracties waar burgers niet rechtstreeks voor hadden gestemd.

Ter vergelijking: in de periode 2014-2018 berekende Trouw dat in ten minste 30 procent van de gemeenteraden sprake was van één of meerdere afsplitsingen. Dat betekent een stijging van 50 procent in de periode tussen 2014 en 2022.