Achter de logedeuren: een inkijkje in de Amsterdamse vrijmetselarij

Al eeuwen hangt er een waas van mysterie rond de vrijmetselarij; een geheimzinnigheid die complottheorieën in de hand werkt. Van een duister genootschap met verborgen invloed tot satanische praktijken, de mythes zijn hardnekkig. De vrijmetselaars treden spaarzaam naar buiten. Maar één keer per jaar opent loge Nos Vinxit Libertas (NVL) aan de Vondelstraat haar deuren voor nieuwsgierigen.

Het logegebouw is imposant, met sierlijke torentjes aan weerszijden en een indrukwekkend glas-in-loodmozaïek op de voorgevel. Voor de nietsvermoedende voorbijganger oogt het als een kerk. In de kelder schuilt een borrelruimte mét een bar, waar de belangstellenden warm onthaald worden. De ruimte ademt de sfeer van een sportkantine, waar twee frivole mannen ontspannen hun bardienst draaien. ‘De eerste twee consumpties zijn van ons. Als je meer wilt, betaal je zelf.’ 

Het logegebouw aan de Vondelstraat

Vrijmetselarij in vogelvlucht                                                              

De Nederlandse Orde van Vrijmetselaren werd opgericht in 1756 en telt inmiddels zo’n 5.500 leden, verspreid over 150 loges. Het is een besloten genootschap waarin men samenkomt om zichzelf persoonlijk te ontwikkelen via open gesprekken, symboliek en rituelen. Wat er precies tijdens deze rituelen gebeurt, is onduidelijk voor buitenstaanders. Volgens de vrijmetselaars komt dat omdat ze ‘moeilijk in woorden zijn vast te leggen en vooral door ervaring worden doorgegeven’. Hoewel de meeste loges alleen mannen toelaten, bestaan in Nederland ook een gemengd genootschap en een genootschap uitsluitend voor vrouwen, genaamd de Orde van de Weefsters.

Vanavond nemen zo’n vijfentwintig belangstellenden een kijkje. Het is een redelijk gemêleerd gezelschap, met jongvolwassenen en vrouwen — hoewel deze loge normaal gesproken alleen voor mannen toegankelijk is, zijn er vanavond ook vrouwen welkom. Er valt weinig mysterieus te bespeuren bij het ronselen van geïnteresseerden voor deze avond; de vrijmetselaars hebben gewoon een advertentie in Het Parool geplaatst. 

Loge NVL telt zo’n vijftig leden, overwegend wit, met leeftijden variërend van 22 tot 93 jaar. Ze noemen elkaar broeders. Sommigen zijn al bijna een halve eeuw lid, terwijl de nieuwste aanwinst – een gepensioneerde zeventiger die zichzelf ‘het kuiken van de groep’ noemt – er pas twee jaar bij zit. Elke dinsdag komen ze bijeen. Iedereen kan zich aanmelden, maar toelating is niet vanzelfsprekend. Kandidaten moeten ‘een vrij man van goede naam’ zijn, wat betekent dat ze zelfstandig moeten denken en gewetensvol in het leven moeten staan.

‘We zijn hier echt niet bezig met een nieuwe geheime wereldorde’

Van persoonlijke groei tot maatschappelijke vraagstukken                                               

In de statige kamer een paar verdiepingen boven de borrelruimte, werpen twee grote gouden kandelaars warm licht over het hoge plafond, terwijl symbolische ornamenten de muren sieren. Vanavond worden hier stellingen besproken. De vrijmetselaars lopen naar de ene kant van de ruimte als ze het eens zijn, en naar de andere kant als ze het er oneens mee zijn. De belangstellenden kijken toe en mogen vragen stellen. Zodra iedereen zit, slaat de deur met een klap dicht. Een vrijmetselaar staat op en stelt de groep met een knipoog gerust: ‘Geen zorgen, de deur gaat niet op slot. U kunt er nog gewoon uit. Dit is niet het moment waarop wij u kidnappen.’

Na verloop van tijd brengt de loge zichzelf op als onderwerp van discussie: ‘Wij werken met de vrijmetselaars samen aan een betere wereld’. De meningen zijn verdeeld. De microfoon gaat rond, zodat men een toelichting kan geven. ‘We zijn hier echt niet bezig met een nieuwe geheime wereldorde’, refererend aan de New World Order theorie, een complottheorie die stelt dat een geheime, machtige elite werkt aan een wereldwijde totalitaire regering om volledige controle over de mensheid te krijgen. merkt een vrijmetselaar op. ‘Ik ben zelf door de vrijmetselarij gewoon een minder grote eikel geworden.’ Het lijkt ze vooral te gaan om persoonlijke groei, niet om een hoger doel. De laatste stelling mag vanuit het publiek komen: ’Moet deze loge vrouwen toelaten’. De mannen hoeven er niet lang over na te denken. Op twee na lopen ze allemaal resoluut richting de kant van oneens. 

De avond eindigt in de tempel, een donkerblauwe rechthoekige ruimte, waar het alziend oog prominent vanaf de muur meekijkt. De secretaris van de loge laat de indrukwekkende ruimte zien, met een biertje in zijn hand. De sfeer van mystiek mengt zich vanavond met de luchtigheid van een clubje mannen onderling. 

Volgende week op Napnieuws: een interview met Erik van Doremalen, voorzittend meester van Nos Vinxit Libertas, die je verder meeneemt in de wereld van de vrijmetselarij.