De gemeente zet een streep door de plannen om volledig aardgasvrij te zijn in 2040. Mede door de oplopende kosten van het bouwen van een warmtenet. Duurzaamheidswethouder Zita Pels kiest nu voor een ‘pragmatische weg’ met een focus op CO2-reductie en het mogelijk opzetten van een publiek warmtebedrijf. Hoe pragmatisch is dit alternatief?
De plannen waren groots in 2020. In de Transitievisie Warmte deelde de coalitie (GroenLinks, PvdA en D66) dat Amsterdam in 2040 volledig aardgasvrij zal zijn. Tien jaar eerder dan de nationale doelstellingen. Per buurt zou er gekeken worden wat de meest duurzame oplossing is: voor de ene buurt kan dat een warmtenet zijn, voor de andere een warmtepomp. Betaalbaarheid was een belangrijke vereiste.
En precies daar liepen de ambitieuze plannen van de gemeente op spaak. Vorig jaar sprak wethouder Pels al openlijk haar twijfel uit of de aardgasvrije doelen gehaald kunnen worden. De onderhandelingen tussen woningcorporaties, de gemeente en het energiebedrijf Vattenfall waren stukgelopen. De vaste kosten voor het warmtenet waren fiks gestegen waardoor mogelijke subsidies vanuit de gemeente onbetaalbaar werd.
x
‘Bezinning op zijn plaats.’
Daarnaast bleven gehoopte subsidies en wetgeving vanuit het Rijk, om de transitie betaalbaarder te maken, op zich wachten. De ambitie om in 2036 110.000 woningen aan te sluiten op het warmtenet was niet meer haalbaar. ‘Bezinning op onze ambitie om aardgasvrij te zijn in 2040 is op zijn plaats’, schreef wethouder Pels begin vorig jaar in een brief aan de gemeenteraad.
Nu de oude plannen van tafel zijn geschoven, is er plaats voor ‘een nieuwe koers’. Dat deelde wethouder Pels vorige week in een brief aan de raad. De focus ligt niet op volledig aardgasvrij worden, maar op CO2-reductie. ‘De doelen blijven ambitieus, de weg er naartoe wordt pragmatisch’, stelt Pels.
Overbelast elektriciteitsnet
David Smeulders, hoogleraar energietechnologie aan de TU Eindhoven, ziet dat als een stap in de goede richting, maar heeft ook wat bedenkingen. Zo wil de gemeente op de korte termijn onder meer inzetten op ‘all-electric’ warmtepompen, per individueel huishouden. ‘Heel onverstandig’, vindt Smeulders. ‘Met een puur elektrische warmtepomp jaag je het stroomverbruik enorm op. Dit terwijl het elektriciteitsnet in Amsterdam al enorm onder druk staat.’
De flexibiliteit en het pragmatische waar Pels voor wil gaan, zijn dus volgens Smeulders juist te vinden in een hybride warmtepomp. Deze gebruiken deels stroom en deels aardgas. ‘Deze bespaart tot wel 60 procent aan aardgas, mooie winst dus.’
Publiek warmtebedrijf?
Op de lange termijn wil wethouder Pels ook gaan kijken naar een mogelijk publiek warmtebedrijf. Dit zou betekenen dat de gemeente de investeringen in een warmtenet gaat overnemen van Vattenfall. Maar de gemeente wacht op wetgeving uit Den Haag, specifiek de Wet Collectieve Warmte (Wcw). Deze wet legt vast dat de meerderheid van een warmtebedrijf publiek moet zijn. Dat zou betekenen dat de gemeente 51 procent van de aandelen van Vattenfall zou overkopen.
x
‘We zitten nu in een status quo waar iedereen naar elkaar kijkt, in plaats van iets doet.’
Hoogleraar Smeulders ziet de wet als een ‘ingebakken mislukking’. ‘Het zorgt voor veel onzekerheid en een terugtrekkende beweging van bedrijven. Waarom zouden bedrijven nog investeren als ze weten dat in een aantal jaren ze het niet meer voor het zeggen hebben?’ Volgens Smeulders is de behandeling van deze wet in Den Haag ook de reden dat de warmtetransitie nu vastloopt in Amsterdam. ‘We zitten nu in een status quo waar iedereen naar elkaar kijkt, in plaats van iets doet.’
Toch kijkt Smeulders met een positieve blik naar de ‘nieuwe koers’ van Pels. ‘Er zitten een paar goede elementen in en het blijft een realistisch, uitgewerkt plan. Zo kijken ze per wijk wat de beste optie is om de CO2-uitstoot te doen afnemen. In de ene wijk is dat inzetten op warmtepompen, de andere op isolatie of een warmtenet. Het is en blijft maatwerk.’