Meer dan duizend mensen bezochten de opening van Sakir Khaders eerste solotentoonstelling Yawm el-Firak, Arabisch voor Dag van het Afscheid. In het Fotografiemuseum van Amsterdam (FOAM) toont de Palestijns-Nederlandse fotograaf een verhaal over verlies en rouw.
Een rij slingert vanaf de ingang van FOAM over de Keizersgracht, de hoek om en de Vijzelstraat in. Binnen zorgen grote geluidsinstallaties ervoor dat niemand een woord mist van de openingsspeeches. Sommige bezoekers dragen rood- en zwartgeblokte keffiyes, gesprekken klinken in verschillende talen. Iedereen komt om een glimp op te vangen van Khader en zijn werk.
Een verhaal over verlies
De 34-jarige Palestijns-Nederlandse documentairefotograaf en filmmaker vangt met zijn werk de kwetsbare grens tussen leven en dood in conflictgebieden. Met een focus op het Midden-Oosten legt hij vast hoe bezetting, oorlog en ontheemding het leven in de Palestijnse gebieden tekenen.
Centraal in Yawm el-Firak staat het verhaal van zeven Palestijnse moeders die hun zonen verloren door Israëlisch geweld. Hun rouw staat symbool voor de gedwongen ontheemding van honderdduizenden Palestijnen sinds de oprichting van de staat Israël in 1948.
Op de Westelijke Jordaanoever bezet Israël sinds 1967 Palestijns gebied. Illegale nederzettingen breiden hier uit, waardoor Palestijnen worden verdreven en regelmatig slachtoffer zijn van militair, Israëlisch geweld.
Sinds de oorlog tussen Israël en Hamas op 7 oktober 2023 escaleerde, voeren Israëlische troepen vaker invallen uit. Ondanks de wapenstilstand in Gaza, blijft het geweld op de Westelijke Jordaanoever aanhouden.
Op 9 februari 2025 begon Israël een nieuw offensief op de Westelijke Jordaanoever, waarbij volgens de Verenigde Naties tot nu toe zeker 39 Palestijnen werden gedood en meer dan 35.000 mensen ontheemd raakten.
Openingsspeeches maken emoties los
‘Yawm al-Firak gaat evenzeer over de geportretteerden als over ons. De moeders, de zonen, het zijn mensen zoals wij, alleen dan zonder lucht en adem’, weergalmt de stem van Ramsey Nasr door het gebouw. Bezoekers slaan een arm om elkaar heen en laten zijn woorden bezinken.
Ramsey Nasr is een Palestijns-Nederlandse schrijver, dichter en acteur. Hij zet zich actief in voor de Palestijnse zaak, door middel van speeches, opiniestukken en essays, waarin hij oproept tot erkenning van Palestijns lijden en gelijkwaardigheid
Na het dankwoord van Khader barst een applaus los dat te horen is door het hele museum. Iedereen haast zich naar de expositie, of naar de fotograaf zelf om hem te bedanken. Khader geeft toe nog te moeten wennen aan alle aandacht. ‘Maar ik ben blij dat er belangstelling is voor de rauwe realiteit. Dat mensen mijn werk willen zien, het verhaal willen horen en begaan zijn met het onderwerp’, zegt hij met een glimlach.
Foto: auteur
Gezichten achter de cijfers
In de expositieruimte van Khader is nauwelijks beweegruimte door de drukte, maar toch is het stil. Zwart-witfoto’s van de moeders en hun overleden zonen hangen naast elkaar. Op een filmdoek wordt de begrafenis van een van de jongens getoond. Af en toe klinkt er een snik vanuit het publiek.
Dertigers Aline en Iris besluiten op een later moment terug te komen. ‘Ik voel het verdriet van iedereen zo sterk binnen, dat ik bijna weg wilde kijken. Ik kom terug op een rustig moment om het tot me te laten doordringen’, zegt Iris. ‘Je ziet hoe dicht zijn band is tot de mensen die hij fotografeert, hij heeft echt een connectie met ze. Dat maakt het extra confronterend’, volgens Aline.
Roald (21) volgt Khaders werk nu een paar jaar. ‘Soms worden Palestijnen gereduceerd tot statistieken en cijfers. Maar wanneer je de gezichten van de echte slachtoffers ziet, besef je dat het om mensen gaat. Khaders werk zorgt ervoor dat we dat niet vergeten.’
De expositie Yawm al-Firak is vanaf 7 februari tot en met 14 mei 2025 te zien in FOAM, het Fotografiemuseum van Amsterdam.
Benieuwd naar de rol van fotografie als activisme in het Midden-Oosten? Deze week verschijnt er een video op NAP nieuws waarin we dit verder onderzoeken.