AMSTERDAM – De gemeente Amsterdam maakte vanochtend bekend het AEB (Afval Energie Bedrijf) alsnog te willen verkopen. Is privatisering van een publiek bedrijf een goed idee? Twee hoogleraren over het besluit van de gemeente.
Hoogleraar ondernemingsbestuur Steven Schuit, gelieerd aan Nyenrode Business University, meent dat privatisering van de publieke sector onvermijdelijk is. Het besturen van een bedrijf is volgens hem niet iets voor een politieke organisatie. ‘Dat vergt besluitvaardigheid, commercieel inzicht en het nemen van harde, soms impopulaire beslissingen. De gemeente moet zich realiseren dat haar mogelijkheden in dat opzicht beperkt zijn.’
Schuit is echter wel van mening dat de gemeente moet zorgen dat ze een vinger in de spreekwoordelijke pap houden. Dat zou contractueel kunnen, of in de vorm van aandelen. Wanneer de gemeente het AEB in zijn geheel zal veilen aan de hoogste bieder, loopt zij het risico dat er geen enkele invloed meer kan worden uitgeoefend. En dat is volgens Schuit niet wenselijk: ‘Als de gemeente het bedrijf helemaal uit handen geeft, kunnen ze niet meer sturen op onderwerpen van structurele aard. Daar zou het college in de toekomst spijt van kunnen krijgen, want een afvalbedrijf is voor een gemeente van vitaal belang.’
Risico’s
Machiel Mulder, hoogleraar regulering van energiemarkten aan de Rijksuniversiteit Groningen, vindt het in principe een goed idee om controle over een geprivatiseerd bedrijf te houden. ‘Maar daar betaal je dan wel een prijs voor’, zegt hij. Een koper zal minder geld willen neerleggen voor een deal met veel haken en ogen. Als zich vervolgens weinig kopers melden, verzwakt dat de onderhandelingspositie van de gemeente. ‘Je moet je afvragen hoeveel die controle je waard is’, zegt Mulder.
Mulder vindt dat overheden zich moeten focussen op hun kerntaken. Ondernemen hoort daar niet bij. ‘Investeren brengt risico’s met zich mee, als prijzen dalen raken aandeelhouders geld kwijt. Door te privatiseren bescherm je de belastingbetaler tegen die risico’s’, zegt hij.
Privatisering door een links college
De keuze om het bedrijf te privatiseren is opvallend. Van oudsher wordt er aan de linkerkant van het politieke spectrum liever niet geprivatiseerd. Maar de gemeente stak al 35 miljoen euro in het AEB toen het bedrijf vorig jaar in zwaar weer belandde. Mulder is daarom niet verbaasd dat een links college besluit te privatiseren. ‘Uiteindelijk tellen voor iedereen de wetten van het geld.’
Schuit vindt de beslissing om het bedrijf te veilen wat extreem: ‘Ze maken een wending naar het andere uiterste’, zegt hij. ‘Maar volgens mij is er een middenweg. Dan wordt het AEB in beginsel een privaat bedrijf, terwijl de gemeente toch een deel van de zeggenschap houdt.’ Dat zou bijvoorbeeld contractueel vastgelegd kunnen worden, of in de vorm van het behoud van een aantal aandelen. ‘Dat komt vaker voor.’
De NS als voorbeeld
Mulder ziet wel graag dat de energienetwerken in overheidshanden blijven. De opwekking moeten overheden echter uitbesteden. Mulder: ‘Voor de energienetwerken is geen concurrentie. Maar er zijn genoeg private bedrijven die de opwekking over kunnen nemen.’
Schuit pleit voor een regeling zoals bijvoorbeeld op landelijk niveau bij de Nederlandse Spoorwegen (NS) is toegepast. Daar neemt de overheid nog de verzorging van de infrastructuur voor haar rekening. Schuit: ‘Harde bedrijfsvoering kan je als gemeente beter uit handen geven, en dan langs de zijlijn invloed blijven uitoefenen op structurele beslissingen. Als overheid moet je wegblijven van de operationele zaken. Kies die middenweg.’